Illegale visserij en dodelijke stropersnetten blijven ondanks de beperkte populatieomvang de grootste bedreiging.
Al enige tijd weten we dat de vaquita – ’s werelds kleinste zeezoogdier – op het randje van de afgrond bungelt. Zo zijn er momenteel nog slechts 10 exemplaren in leven. Je zou dan ook zeggen dat de vaquita geen schijn van kans meer heeft. Want normaal gesproken zou een dergelijke kleine populatieomvang en beperkte genetische diversiteit ertoe leiden dat een soort uitsterft. Toch blijkt uit een nieuwe studie dat inteelt niet eens het grootste probleem voor de vaquita is. Want als we kunnen voorkomen dat ze verstrikt komen te zitten in stropersnetten, hebben ze een opmerkelijk goede kans op overleving.
Inteelt
In de studie analyseerden de onderzoekers de genomen van 20 vaquita’s die leefden tussen 1985 en 2017. Vervolgens voerden ze computersimulaties uit om het uitstervingsrisico van de soort in de komende 50 jaar te voorspellen. Uit de analyse blijkt opmerkelijk genoeg dat een beperkte genetische diversiteit en inteelt de soort niet echt in de weg lijkt te zitten. “In vergelijking met andere soorten heeft de vaquita een grotere kans om te herstellen van een extreme populatiedaling,” vertelt onderzoeker Jacqueline Robinson. “De genetische diversiteit in vaquitas is niet zo laag dat het een bedreiging vormt voor hun gezondheid en voortbestaan. Het weerspiegelt gewoon hun natuurlijke zeldzaamheid.”
Kleine populatie
Het is een interessante ontdekking. De heersende opvatting is namelijk dat in kleine populaties schadelijke mutaties kunnen accumuleren. Maar de vaquita beschikt waarschijnlijk over minder schadelijke mutaties, wat betekent dat ze beter in staat zijn om toekomstige inteelt te overleven. En dat is een goed voorteken voor hun herstel.
“Vaquita’s zijn in wezen het mariene equivalent van een eilandsoort,” vat Robinson samen. “De soort heeft tienduizenden jaren overleefd met een lage genetische diversiteit. De van nature kleine populatieomvang heeft hen vervolgens in staat gesteld om geleidelijk zeer schadelijke genvarianten die hun gezondheid negatief zouden kunnen beïnvloeden door inteelt, te zuiveren.”
Illegale visserij
Hoewel er wereldwijd dus nog maar 10 vaquita’s in leven zijn, is inteelt dus niet het grootste probleem dat de soort moet zien te overkomen. De vaquita is niet gedoemd tot uitsterven door genetische factoren. Wat dan wel hun grootste bedreiging is? “Illegale visserij,” onderstreept onderzoeker Christopher Kyriazis.
Kieuwnetten
De kleine bruinvissen, die tussen de 1,2 en 1,5 meter lang zijn, raken helaas vaak verstrikt in kieuwwetten. Dit zijn netten waarbij een vis wel zijn kop door een maas van een net kan steken, maar er niet meer uit terug kan omdat hij dan achter de kieuwdeksels blijft hangen.
Deze netten worden door stropers gebruikt om op de Totoaba macdonaldi te jagen, die in hetzelfde leefgebied als de vaquita voorkomt. Stropers azen op deze soort wegens de zwemblaas van deze vis die op de zwarte markt in China voor tienduizenden dollars over de toonbank gaat. Maar tegelijkertijd hebben dezelfde netten de afgelopen jaren duizenden vaquita’s verstrengeld en gedood, waardoor er waarschijnlijk nog maar enkele dieren rondzwemmen. Hoewel Mexico de jacht op totoaba heeft verboden en het gebruik van de netten in het leefgebied van de vaquita’s illegaal is geworden, zeggen velen dat de verboden niet altijd worden nageleefd.
Herstel
De onderzoekers concluderen dat als de illegale visserij met de kieuwnetten onmiddellijk stopt, de vaquita een zeer grote kans op herstel heeft, zelfs met de dreigende inteelt. Als de visserij echter doorgaat zijn de vooruitzichten op herstel een stuk minder optimistisch. Als er geen verdere maatregelen worden genomen om de bruinvissen te beschermen, is de kans groot dat ze uitsterven. “Het verlies zou een grote tragedie zijn,” aldus onderzoeker Robert Wayne. “De vaquita staat symbool voor de unieke diversiteit die we in de Golf van Californië vinden. Het vertegenwoordigt een unieke evolutionaire afstamming – er is nergens ter wereld een vergelijkbare soort – en het verlies ervan zou het ecosysteem beroven van een belangrijk dier dat is aangepast aan dit unieke ecosysteem.”
Hoewel het aantal vaquita’s op nog maar op twee handen te tellen is, laat de huidige studie zien dat dit niet noodzakelijkerwijs hun ondergang hoeft te betekenen. “Het vermogen van de soort om te herstellen wordt niet beperkt door hun genetica,” concludeert Kyriazis. “Als ze toch uitsterven, zou dat het resultaat zijn van onze menselijke keuzes, niet van inherente genetische factoren.”
