Het gaat barslecht met insecten: wereldwijd storten hun aantallen in en dat terwijl ze onmisbaar zijn voor het leven op aarde. Lange tijd werd landbouw als de grote boosdoener gezien, maar nieuw onderzoek toont aan dat het veel complexer ligt.
Wetenschappers van de Amerikaanse Binghamton University brachten meer dan 500 verschillende oorzaken in kaart, die onderling sterk met elkaar zijn verweven.
Wereldwijde insectencrisis
De zorgen over de insectenstand begonnen pas echt na een schokkende studie uit 2017, waaruit bleek dat insectenpopulaties wereldwijd met zo’n driekwart waren afgenomen in minder dan dertig jaar. Sindsdien is er een golf aan wetenschappelijke publicaties verschenen die proberen te achterhalen waarom zo’n groot deel van alle insecten is verdwenen. Deze nieuwe studie brengt al deze kennis samen.
“Het was niet mogelijk om 600 wetenschappers in één kamer te zetten om hen te vragen wat zij denken dat de oorzaken zijn”, vertelt hoofdonderzoeker Christopher Halsch van Binghamton University. “Dus besloten we alle bestaande overzichtsstudies te lezen en de genoemde oorzaak-gevolg-relaties in kaart te brengen. Bijvoorbeeld: landbouw leidt tot vervuiling, wat weer leidt tot insectensterfte. Zo ontstond er een gigantisch netwerk van invloeden en mogelijke oorzaken.”
Verder kijken dan landbouw
De meest genoemde hoofdoorzaak blijkt inderdaad de intensieve landbouw te zijn. Insecten hebben zwaar te lijden onder het gebruik van pesticiden en de grootschalige verandering van landgebruik richting akkerbouw en veeteelt. Maar daar stopt het niet. In totaal ontdekten de onderzoekers meer dan 3000 oorzaken, van klimaatverandering tot verstedelijking en zelfs hobby’s, zoals bijen houden.
Er kwam daarnaast een belangrijke misvatting uit de meta-analyse rollen: veel studies richten zich op de ‘bekende’ problemen, terwijl andere bedreigingen over het hoofd worden gezien. Zo noemden geen van de geanalyseerde artikelen natuurrampen, militaire conflicten of spoorlijnen als risicofactoren, terwijl die wel degelijk opduiken op internationale lijsten van bedreigingen voor biodiversiteit.
Charismatische insecten stelen de show
Een ander probleem is de overmatige aandacht voor zogenoemde ‘charismatische insecten’, zoals bijen en vlinders. “Dat zijn de soorten waar mensen zich het meest zorgen om maken”, zegt onderzoeker Eliza Grames. “Maar ze vormen maar een klein deel van de insectenwereld. Als we ons alleen daarop focussen, missen we het grotere plaatje.” Doordat onderzoeksgeld vooral naar deze soorten gaat, weten we ook veel meer over hen dan over andere insecten, wat vervolgens weer leidt tot nóg meer studies naar bijen en vlinders. “Dat is een soort vicieuze cirkel”, aldus Halsch.
Breder perspectief nodig
De onderzoekers benadrukken dat effectieve insectenbescherming alleen mogelijk is als we verder kijken dan de usual suspects. “Als je alleen maatregelen neemt voor bijen, help je niet automatisch andere soorten, integendeel zelfs”, waarschuwt Halsch. Hij pleit voor een ‘systeemgerichte aanpak’, waarbij ook minder voor de hand liggende oorzaken en insectensoorten worden meegenomen.
Een bredere blik binnen onderzoek én beleid is nodig, schrijven de onderzoekers. Insecten zijn cruciaal voor bestuiving, voedselketens en bodemgezondheid. Hun achteruitgang raakt niet alleen de natuur, maar ook de mens. Alleen door het hele netwerk van oorzaken in kaart te brengen en aan te pakken, kunnen we voorkomen dat nog meer soorten verdwijnen.
De studie verscheen op 22 april in het tijdschrift BioScience: een passend moment, want dit is de Internationale Dag van de Aarde.
Ook in Nederland gaat het slecht met de insecten, zo slecht zelfs dat planten die voor bestuiving van de dieren afhankelijk zijn ook verdwijnen. Vorig jaar schreven we over een studie die gebaseerd was op 87 jaar aan metingen op meer dan 365.000 locaties in ons land. Daaruit bleek dat Nederland insectbestoven planten verliest. En dat is zorgwekkend, want de meeste planten in Nederland zijn voor de bestuiving afhankelijk van insecten. “Als deze planten uit het landschap verdwijnen, betekent dat niet alleen dat er minder plantensoorten overblijven, maar ook dat er veel minder zaden en vruchten zijn voor vogels en andere dieren”, waarschuwde onderzoeker Kaixuan Pan destijds. “Oftewel: een sterke afname van de biodiversiteit.”
