Enorme storm op Neptunus verandert heel verrassend van richting

En lijkt zo – weliswaar niet heelhuids – aan een gewisse dood te ontkomen. 

Op de verste planeet in ons zonnestelsel woeden – net als op gasreus Jupiter – grote stormen. Neptunus wordt regelmatig geteisterd door wervelingen, die als ‘grote donkere vlekken’ op de ijsgigant verschijnen. Nu heeft Hubble echter iets merkwaardigs gefotografeerd. Want een mysterieuze storm op Neptunus blijkt nu abrupt van richting te zijn veranderd en op die manier ontkomen te zijn aan een anders onvermijdelijke dood.

De storm
De betreffende storm, die breder is dan de Atlantische Oceaan op onze aarde, werd in 2018 ontdekt. De storm zag het levenslicht op het noordelijk halfrond van Neptunus en dreef vervolgens langzaam maar zeker zuidwaarts, richting de evenaar. Wanneer een wervelstorm eenmaal bij de evenaar is aangekomen, verdwijnt hij in de meeste gevallen als sneeuw voor de zon. Maar de huidige storm had een ander plan. Tot grote verbazing van onderzoekers zag ruimtetelescoop Hubble hoe de wervelstorm van richting veranderde en zich weer naar het noorden verplaatste. Hoewel Hubble de afgelopen dertig jaar soortgelijke donkere vlekken nauwgezet heeft gevolgd, is dit onvoorspelbare atmosferische gedrag iets compleet nieuws.

Stormen op Neptunus
De grote storm – die een doorsnee van een geweldige 7400 kilometer heeft – is de vierde donkere vlek die Hubble sinds 1993 op Neptunus heeft gade geslagen. Twee andere donkere stormen werden ontdekt door ruimtevaartuig Voyager 2 in 1989, toen de sonde langs de ijsreus scheerde. Slechts vijf jaar later spotte Hubble voor het eerst een storm en nam er sinds de jaren negentig dus vier waar. Een lang leven zijn deze stormen echter niet beschoren. De stormen op Neptunus duren slechts enkele jaren, terwijl wervelingen op planeet Jupiter zeker honderden jaren kunnen aanhouden.

Je vraagt je misschien af hoe stormen op Neptunus het levenslicht zien. Voor het grootste gedeelte is dit nog in nevelen gehuld. Wat we wel weten, is dat deze grote donkere vlekken normaliter ontstaan in gebieden met een hoge atmosferische druk. Vaak vormen ze zich op de middelste breedtegraden en migreren vervolgens richting de evenaar.

Het corioliseffect
De stormen op Neptunus blijven stabiel vanwege het zogenoemde corioliseffect. Die zorgt ervoor dat stormen op het noordelijk halfrond met de klok meedraaien vanwege de rotatie van de planeet (deze stormen zijn dus anders dan de orkanen op aarde, die tegen de klok in draaien). Wanneer een storm naar de evenaar afdrijft, verzwakt het corioliseffect en valt de storm uit elkaar. In computersimulaties volgt een storm min of meer een recht pad naar de evenaar, totdat er geen corioliseffect meer is om de storm bij elkaar te houden en hij zijn dood tegemoet treedt. Maar in tegenstelling tot deze simulaties, migreerde de huidige storm niet naar deze ‘kill-zone’ maar boog net op tijd af. “Het was echt spannend om te zien hoe deze storm zich in eerste instantie ‘ normaal’ gedroeg, maar vervolgens opeens stopte en afboog,” aldus onderzoeker Michael Wong. “Dat was heel verrassend.”

Kleinere vlek
Even raadselachtig is de ontdekking van een tweede, kleinere storm op Neptunus. Deze kleinere donkere vlek, die tijdelijk in de buurt van zijn grote neef verscheen, ontstond precies op het moment dat de grotere storm van richting veranderde. Deze kleinere storm met een doorsnee van 6300 kilometer, is mogelijk van de gigantische storm afgesplitst. De werveling ontstond daarnaast precies aan de kant van de evenaar. “We zijn erg enthousiast over deze waarnemingen, zegt Wong, “omdat deze kleinere storm mogelijk deel uitmaakt van het afbraakproces van de grotere donkere vlek. Dit is een proces dat nog nooit is waargenomen. We hebben wel enkele andere donkere vlekken zien vervagen en verdwijnen. Maar we hebben nog nooit het afbraakproces werkelijk aanschouwd.”

Op deze Hubble foto zijn zowel de grote, als de kleinere storm te zien. De kleinere donkere vlek was mogelijk een stuk van de gigantische storm dat afbrak toen de grotere vortex de evenaar naderde. Afbeelding: NASA, ESA, STScI, M.H. Wong (University of California, Berkeley), and L.A. Sromovsky and P.M. Fry (University of Wisconsin-Madison

Toch kunnen de onderzoekers nog niet onomstotelijk bewijzen dat de twee stormen verwant aan elkaar zijn. “Het blijft een compleet mysterie,” concludeert Wong. Wel is het toevallig dat de grote storm precies afboog op het moment dat de tweede, kleinere storm ontstond. “Misschien was die afsplitsing voldoende om te voorkomen dat de grotere storm verder naar de evenaar zakte,” oppert Wong.

De onderzoekers gaan door met het verzamelen van gegevens. Op die manier willen ze erachter komen of er nog resten van de kleinere storm rondwaren. Bovendien blijkt dat de donkere vlek niet meer vergezeld wordt door heldere wolken. En dat is opvallend. Want Hubble zag deze wolken wel toen de storm twee jaar geleden werd ontdekt. Blijkbaar zijn deze wolken verdwenen toen de vortex van richting veranderde. “Het gebrek aan wolken zou verdere informatie kunnen onthullen over hoe stormen evolueren,” aldus de onderzoekers. En dus zetten ze hun studie voort om meer geheimen over de mysterieuze wervelstormen op Neptunus te ontrafelen. En hoewel er nog veel te leren valt, is deze laatste gigantische donkere vortex al de best bestudeerde storm op Neptunus ooit.

Bronmateriaal

"Dark Storm on Neptune Reverses Direction, Possibly Shedding a Fragment" - NASA

Afbeelding bovenaan dit artikel: NASA, ESA, STScI, M.H. Wong (University of California, Berkeley), and L.A. Sromovsky and P.M. Fry (University of Wisconsin-Madison

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd