Energiecrisis op Mars wordt Marslander InSight fataal

Marslander InSight heeft zeer waarschijnlijk het loodje gelegd; pogingen om contact te leggen met de lander zijn al een aantal dagen vruchteloos. En daarmee lijkt een tekort aan energie de lander fataal te zijn geworden.

De vermoedelijke ondergang van NASA’s InSight komt niet als een verrassing; de lander had al enige tijd te maken met afnemende energiereserves en het was dan ook een kwestie van tijd voor deze stil zou vallen. Eerder voorspelde NASA al dat de lander het einde van het jaar niet zou halen. En die voorspelling lijkt nu uit te komen. Want al een paar dagen probeert NASA contact te leggen met InSight. Maar de lander reageert nergens meer op. Het is dan ook aannemelijk dat deze het loodje heeft gelegd. En daarmee is een einde gekomen aan een iets langer dan vier jaar durende missie met de nodige pieken én dalen.

De hamerboor
InSight arriveerde in 2018 op de rode planeet en de verwachtingen waren zeer hooggespannen. Voor het eerst zou een lander intensief onderzoek gaan doen naar het binnenste van de rode planeet. InSight werd daartoe onder meer uitgerust met een hamerboor waarmee een vijf meter diep gat in de rode planeet moest worden geboord, waarna er op een vergelijkbare diepte temperatuurmetingen konden worden uitgevoerd. Die metingen moesten uitwijzen hoe warm het binnenste van Mars is, wat de bron van die warmte is en of Mars uit dezelfde materialen gevormd is als de aarde en de maan.

Helaas..
Wetenschappers keken halsreikend uit naar de metingen, in de hoop zo meer te weten te komen over het ontstaan en de evolutie van Mars (en daarmee ook van rotsachtige planeten in het algemeen). Maar de metingen kwamen er nooit. Het lukte NASA namelijk niet om de boor diep in Mars te hameren (zie kader).

Bij het ontwerp van de boor waren de onderzoekers ervan uitgegaan dat de Marsgrond enige weerstand zou bieden, maar dat deed de grond rond InSight onvoldoende, waardoor de boor niet dieper kwam, maar meer zijwaarts bewoog (net zoals een ‘gewone’ boor op aarde doet, als je ‘m niet hard genoeg op de ondergrond waarin je boren wilt, duwt). Bijna twee jaar lang heeft NASA van alles geprobeerd om de boor toch in Mars te kunnen rammen. Maar niets werkte.

In januari 2021 legde men zich er dan ook bij neer dat dit deel van de missie te hoog gegrepen was. “We hebben alles gegeven, maar Mars en onze heroïsche mol (een bijnaam voor de hamerboor, red.) blijken onverenigbaar,” aldus onderzoeker Tilman Spohn, verbonden aan Duitse lucht- en ruimtevaartorganisatie DLR, die de boor ontwierp.

Bevingen
Met het afscheid van de hamerboor stierf de missie van InSight gelukkig geen stille dood; de lander beschikte namelijk over nog meer instrumenten, waaronder een seismometer. En met die seismometer ging InSight op jacht naar marsbevingen. Het werd een ongekend succes; InSight heeft meer dan 1300 marsbevingen weten te detecteren. De zwaarste beving ving InSight in mei van dit jaar op en hield maar liefst tien uur(!) aan.

Het detecteren van de marsbevingen is geen doel op zich, maar eerder een middel om de rode planeet beter te gaan begrijpen. De seismische golven reizen namelijk door de korst, mantel en kern van de rode planeet en ondergaan – onder invloed van die verschillende lagen in het binnenste van Mars en de materialen waaruit deze bestaan – veranderingen. Door de golven en de veranderingen die zij ondergaan te bestuderen, kunnen onderzoekers een beter beeld krijgen van de dikte en samenstelling van deze binnenste lagen. Zo krijgen ze hopelijk een beter idee van wat zich onder het oppervlak van de planeet bevindt (zoals water) en hoe de korst en het diepe binnenste zijn opgebouwd. En dat geeft weer meer inzicht in de samenstelling van Mars als geheel en de wijze waarop de rode planeet – maar ook andere rotsachtige werelden – zijn ontstaan.

Een andere zeer interessante beving vond plaats op 24 december 2021. Toen detecteerde InSight trillingen veroorzaakt door een flinke meteorietinslag op Mars. De detectie krijgt een bizar staartje als de Mars Reconnaissance Orbiter maanden later op de krater stuit die deze meteoriet in het Marsoppervlak heeft geslagen. De krater blijkt omringd te zijn door grote stukken ijs die tijdens de inslag omhoog zijn geduwd. Een bijzondere observatie, aangezien de krater zich vrij dicht bij de warme evenaar bevindt, alwaar nog nooit ijs is aangetroffen.

Stofduivels
Maar InSight bestudeerde niet alleen marsbevingen. De lander deed ook onderzoek naar het weer op Mars en specifiek ook naar stofduivels; met stof gevulde wervelwinden die regelmatig over het oppervlak van Mars trekken. Daarnaast stuitte deze ook op de sporen van Mars’ inmiddels lang vergane magnetische veld.

Energietekort
En zo heeft InSight in zijn betrekkelijk korte leventje al behoorlijk wat opzienbarende ontdekkingen ingeleid. Maar daar lijkt nu dus een einde aan te komen. De boosdoener? Martiaans stof dat zich in de afgelopen jaren op de zonnepanelen van de rover heeft verzameld, waardoor deze steeds minder energie op kunnen wekken en de lander gedoemd is om stil te vallen. NASA bleef echter hopen op een windvlaag die wat stof van de zonnepanelen zou tillen. Tevergeefs, zo lijkt nu.

Hier zie je afwisselend twee selfies, gemaakt door InSight. De ene is gemaakt kort na de landing (in 2018). De tweede is de laatste selfie die InSight maakte en stamt uit april van dit jaar. Op deze foto’s is goed te zien dat de zonnepanelen rijkelijk bedekt zijn met Martiaans stof. Afbeelding: NASA / JPL-Caltech.

En dus nemen we voorzichtig afscheid van InSight. De lander nam eerder deze week vanaf Mars ook al afscheid van de mensheid en deelde daarbij ook een laatste foto van zijn uitzicht. “Mijn energieniveau is erg laag,” zo was op het Twitteraccount van de Marslander te lezen. “Dus dit kan weleens de laatste afbeelding zijn die ik stuur. Maar maak je over mij geen zorgen; mijn tijd hier is zowel productief als sereen geweest.”

Hoewel alles erop wijst dat dit inderdaad de laatste foto van InSight is, geeft NASA de hoop nog niet helemaal op. Het team achter InSight zal de lander ook de komende tijd nog regelmatig aanroepen, in een poging alsnog contact te leggen.

Bronmateriaal

NASA
Afbeelding bovenaan dit artikel: NASA / JPL-Caltech

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd