Eischerven onthullen hoe groot het gezin van deze dinosaurussen was

De 24 eieren die eerder in het nest van een Troodon – een theropode dinosaurus met vleugels, maar te zwaar om te vliegen – werden teruggevonden, hintten op een groot gezin. Maar de werkelijkheid blijkt anders: de dino stopte na 4 tot 6 eieren al met leggen.

Dat schrijven onderzoekers in het blad PNAS. Dat er in het verleden wel nesten met veel meer – tot wel 24 – eieren zijn teruggevonden, denken de wetenschappers overigens wel te kunnen verklaren. De dinosaurus zou er gemeenschappelijke nesten op hebben nagehouden, waarin meerdere vrouwtjes hun eieren achterlieten. En die vrouwtjes waren trouwens – net als hun wederhelften – warmbloedig.

Eierschalen
Het zijn een hoop conclusies. En ze zijn stuk voor stuk mogelijk gemaakt door eierschalen die in het verleden van Troodon zijn teruggevonden.

Over Troodon
Troodon was een theropode dinosaurus die ongeveer 2 meter lang was en zo’n 75 miljoen jaar geleden in Noord-Amerika rondliep. De dinosaurus heeft wel wat weg van een vogel; zo was deze uitgerust met gevederde vleugels. Maar vliegen kon Troodon waarschijnlijk niet; de dino was simpelweg te zwaar. Wat Troodon wel kon, was heel hard rennen. En waarschijnlijk was dat ook de wijze waarop hij – geholpen door sterke klauwen – zijn prooien bemachtigde.

Warmbloedig
Het vermoeden dat Troodon warmbloedig was, bestaat al langer. Maar wat de exacte lichaamstemperatuur van deze dinosaurus was, was onduidelijk. In een poging daar meer informatie over te verstrekken, besloten Duitse onderzoekers een aantal eierschalen die van Troodon zijn teruggevonden, te analyseren. Ze richtten zich daarbij specifiek op de carbonaatmineralen in de eierschalen. “Wanneer je de uit calciumcarbonaat bestaande eierschalen van dinosaurussen in contact brengt met zuur, begint het calciumcarbonaat op te lossen en komt er koolstofdioxide (CO2) vrij,” legt onderzoeker Mattia Tagliavento aan Scientias.nl uit. “Die CO2-moleculen zijn niet altijd identiek aan elkaar; sommige zijn wat zwaarder, andere zijn wat lichter.” En de verhouding tussen die lichtere en zwaardere vormen (ook wel isotopen genoemd) van CO2 hangt weer nauw samen met de temperatuur waarbij het calciumcarbonaat gevormd is. “Dus als je de mate waarin deze CO2-moleculen voorkomen, kan vaststellen, kun je die temperatuur berekenen. Aangezien eierschalen in het centrum van het lichaam gevormd worden, is de temperatuur waarbij ze gevormd worden ook direct de lichaamstemperatuur van de Troodon!” De analyse wijst uit dat de dinosaurussen een lichaamstemperatuur hadden van 42 graden Celsius.

Reptielen en vogels
Vervolgens gingen de onderzoekers nog een stap verder en vergeleken de isotopenverhouding in de eierschalen van Troodon met de isotopenverhouding in de eierschalen van reptielen (waaronder krokodillen en verschillende soorten schildpadden) en moderne vogels (waaronder kippen en struisvogels). De meeste overeenkomsten werden daarbij gevonden tussen de eieren van Troodon en de eieren van reptielen.

Vier tot zes jongen
“Onze resultaten laten zien dat Troodon zijn eieren relatief langzaam produceerde, exact zoals moderne reptielen dat doen,” stelt Tagliavento. “Vervolgens berekenden we hoeveel calciumcarbonaat een modern reptiel van een vergelijkbare omvang als Troodon in één legsel kon produceren. Want aangezien we weten hoeveel calciumcarbonaat er nodig is voor elke eierschaal, konden we ook het aantal eieren berekenen. Voor Troodon kwamen we zo uit op 4 tot 6 eieren.”

Gezamenlijk nest
Dat is op het eerste gezicht best verrassend, omdat in het verleden nesten van Troodon zijn teruggevonden met aanzienlijk meer – tot wel 24 – eieren. “Ons onderzoek wijst erop dat fossiele nesten met tot wel 24 eieren gedeeld werden door meerdere vrouwtjes,” vertelt Tagliavento. Dat is overigens niet uniek in het dierenrijk; moderne struisvogels doen dat bijvoorbeeld ook. Hierbij leggen verschillende vrouwelijke struisvogels hun eieren in hetzelfde nest, waarna deze door het belangrijkste vrouwtje en mannetje in hun groep worden uitgebroed. Wie zich bij Troodon om de eieren in het gezamenlijke nest bekommerde, is onbekend. “Dankzij variaties in de isotopische samenstelling kunnen we achterhalen wat er gaande was toen het calciumcarbonaat gevormd werd,” aldus Tagliavento. “Maar wanneer de eierschaal volledig gevormd is, ligt ook die isotopische samenstelling vast en er is dan ook geen manier denkbaar om aan de hand daarvan te achterhalen wat er met de eieren en, nadat deze zijn uitgekomen, met de jongen gebeurt.”

Zo kunnen eierschalen ons dus weliswaar niet alles vertellen. Maar wat ze ons wél kunnen onthullen, is al opzienbarend genoeg. “De biologie en het gedrag van dinosaurussen begrijpen, is altijd een grote uitdaging geweest voor paleontologen, omdat zachte weefsels (zoals huid of interne organen) vaak niet bewaard blijven. Onze aanpak, voor het eerst zo toegepast, laat zien dat zelfs de moleculen van iets schijnbaar irrelevants als een gebroken eierschaal meer kunnen vertellen over hoe de dinosaurussen leefden. En dat is een tamelijk opwindende gedachte!”

Bronmateriaal

"Analysis of dinosaur eggshells: bird-like Troodon laid 4 to 6 eggs in a communal nest" - Goethe Universität
Interview met Mattia Tagliavento
Afbeelding bovenaan dit artikel: Alex Boersma / PNAS (CC BY-NC-ND)

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd