De Egyptische elite werd in een kist ter ruste gelegd. Die kist werd weer in een andere kist gelegd. En soms werd die tweede kist weer in een derde kist geplaatst. Toetanchamen werd zo zelfs door acht kisten omringd. Een nieuw onderzoek stelt nu vast welke gedachte daarachter zat. Met de verschillende kisten verzekerde men zich ervan dat de dode de transformatie van mens naar god zou maken.
Een kist in een kist. Het doet denken aan de russische matroesjka’s: een flinke houten pop met daarin allemaal dezelfde, maar kleinere poppen. “Voor mannen en vrouwen die deel uitmaakten van de elite waren drie of vier kisten niet ongebruikelijk,” stelt onderzoeker Anders Bettum.
Statussymbool
Lang werden die kisten als een statussymbool gezien. Maar er zit meer achter, zo schrijft Bettum in zijn thesis. “De kisten speelden ook een belangrijke rol in het proces dat de overledene in contact bracht met zijn voorouders: Osiris, de god van het hiernamaals en Amon-Ra: de zonnegod.”
Osiris
Op de verschillende kisten staan de rituelen en mythes die rondom de dood en begrafenis van een Egyptenaar een rol speelden, symbolisch afgebeeld. “Op de buitenste kist wordt de overledene afgebeeld als Osiris, met een gemummificeerd lichaam, een blauwgestreepte pruik en een bleek, plechtig gezicht. Deze kist was geel geverfd en van een vernislaag voorzien en moet dus als goud geschitterd hebben. De hele rijke Egyptenaren gebruikten voor deze kist zelfs bladgoud. De keuze voor deze kleuren is geen toeval: de kleuren vertegenwoordigen het licht en de bron ervan: de zon. Dat de figuur van Osiris in zonlicht baadt betekent mijns inziens maar één ding. De versiering doet denken aan een bekend mythisch beeld: wanneer de zonnegod in het zesde uur van de nacht bij Osiris arriveert en de twee elkaar vergezellen. Volgens de Egyptenaren was het samengaan van deze twee de bron van alle regeneratie in de natuur en dat was ook het moment en de plaats waar de overledene voor eeuwig wilde zijn.”
Zonnegod
De buitenste kist staat met die kleuren en afbeeldingen in schril contrast met de binnenste kisten. Hierop staat de overledenen als mens afgebeeld. “De beelden die zich continu herhalen komen veelvuldig voor in de kunst en literatuur. In de Egyptische kisten symboliseren ze het eeuwige en het leven gevende heen en weer reizen van de zonnegod tussen de hemel en aarde: een proces waar de oude Egyptenaren in het hiernamaals deel van uit wilden maken.” De kisten laat niet alleen iets zien van die transformatie, ze beschermden de dode ook. “De verschillende kisten rondom de mummie dienden als herhaalde beelden van de overledene, maar ook als beschermende capsules, net zoals een pop een larf beschermt terwijl deze tot een vlinder transformeert.
Dat belangrijke oude Egyptenaren in meerdere kisten begraven werden, is velen onbekend. Dat komt omdat we in musea maar zelden meerdere kisten van één persoon tentoongesteld zien worden. De kisten die in één graf zijn teruggevonden zijn door de jaren heen namelijk over verschillende musea verspreid.
