CT-scans onthullen dat de belangrijke farao op bijzonder gewelddadige wijze aan zijn einde kwam en zich waarschijnlijk onmogelijk verdedigen kon.
Toen farao Ta’a II de troon besteeg, had hij een duidelijk doel voor ogen: de Hyksos die in die tijd de Nijldelta beheersten, verdrijven. Het einde van de Bevrijdingsoorlog maakte Ta’a II echter niet mee; hij stierf terwijl de oorlog nog in volle gang was. Over de exacte doodsoorzaak wordt al meer dan een eeuw gediscussieerd. Maar in het blad Frontiers in Medicine schrijven onderzoekers er nu uit te zijn; de farao – die de bijnaam ‘De Moedige’ droeg – lijkt daadwerkelijk aan de frontlinie te hebben gevochten en daar ook – waarschijnlijk door toedoen van meerdere aanvallers – gedood te zijn. Verweren kon de farao zich niet; op het moment van sterven, zouden zijn handen achter zijn rug zijn vastgebonden.
Eerder onderzoek
De mummie van farao Ta’a II werd al in de jaren tachtig van de negentiende eeuw ontdekt. Onderzoeken – waaronder röntgenfoto’s gemaakt in de jaren zestig van de vorige eeuw – wezen al uit dat de farao ernstige hoofdwonden had opgelopen, maar de rest van zijn lichaam leek – vreemd genoeg – ongehavend. De heersende theorie was dan ook dat de farao tijdens de oorlog gevangen was genomen en daarna – mogelijk door de Hyksos-koning zelf – geëxecuteerd werd. Anderen suggereerden weer dat de farao in zijn slaap vermoord was, mogelijk doordat mensen in het paleis tegen hem samenzwoeren.
Maar CT-scans schetsen nu dus een ander beeld. Met behulp van de scans hebben onderzoekers namelijk een gedetailleerder beeld gekregen van de verwondingen die de farao aan zijn hoofd opliep. Zo legden de scans niet eerder waargenomen breuken bloot die heel zorgvuldig door de Egyptenaren die het lichaam van de farao balsemden, waren verborgen. “Een analyse van de vorm en omvang van de hoofdwonden in 2D- en 3D-beelden, gemaakt met een CT-scanner wijzen erop dat deze door verschillende wapens en vanuit verschillende hoeken waren aangebracht,” vertelt onderzoeker Sahar Saleem aan Scientias.nl. Het wijst erop dat de koning door meerdere aanvallers gedood werd. Dat de mensen die de farao doodden tot de Hyksos behoorden, is vrijwel zeker; de onderzoekers kunnen maar liefst vijf Hyksos-wapens aanwijzen waarmee verwondingen zoals die van Ta’a II kunnen worden aangebracht.
Gebonden handen
Daarnaast zijn er aanwijzingen gevonden dat de farao zich op het moment dat meerdere aanvallers zijn hoofd ernstig verwondden, niet kon verdedigen. “De vervorming van zijn handen en de gebogen polsen wijzen erop dat de handen achter de rug waren vastgebonden,” aldus Saleem. “Dit verklaart ook de afwezigheid van verwondingen aan de onderarmen. Tijdens de strijd opgelopen verwondingen aan het gezicht gaan vaak gepaard met breuken in de onderarmen, aangezien het een natuurlijke reflex is om de armen in de lucht te houden en zo het gezicht te beschermen.”
Aan de frontlinie
Dat de farao vastgebonden en door de handen van meerdere Hyksos-aanvallers stierf, geeft volgens Saleem ook meer inzicht in waar hij precies aan zijn einde kwam. “Het suggereert dat Ta’a II echt samen met zijn soldaten aan de frontlinie vocht en zijn leven waagde om Egypte te bevrijden.”
Nauwkeurig gemummificeerd
De nieuwe CT-scans geven ook meer inzicht in wat er na de dood van de farao gebeurde. Zo wijst de nauwkeurige balseming en mummificatie – waarbij de verwondingen netjes werden weggewerkt – erop dat het lichaam van de farao in een heus mummificatielaboratorium onder handen is genomen. En niet, zoals eerder wel werd gedacht, overhaast en met nauwelijks voldoende materialen, werd gemummificeerd. Hoe het lichaam van de farao weer in de handen van Egyptenaren en uiteindelijk in het mummificatielab belandde, is overigens onduidelijk.
Belangrijk hoofdstuk
Saleem onderzocht de mummie van Ta’a II samen met Zahi Hawass, archeoloog en voormalig minister van oudheden. Ze hebben ruime ervaring met het maken van CT-scans van mummies. Zo namen ze eerder ook al Hatsjepsoet, Toetanchamon, Ramses II en III en Thoetmosis III onder de loep. Ta’a II is echter de eerste farao waarvan zij kunnen aantonen dat deze op het slagveld is gestorven. Hoewel deze farao lang niet zo bekend is als bijvoorbeeld Toetanchamon en Hatsjepsoet, speelt deze toch een cruciale rol in de geschiedenis van Egypte. En daarom is het ook zo waardevol om te weten hoe het hem vergaan is. “Zo gaan we een belangrijk hoofdstuk uit de geschiedenis van Egypte beter begrijpen,” aldus Saleem.
Farao Ta’a II was tenslotte de koning die besloot om de wapens op te nemen tegen de Hyksos. Die strijd ging na de dood van de farao onverminderd door; zijn zoon Kamose bond de strijd aan met de Hyksos, maar stierf drie jaar later. Daarop zette de andere zoon van Ta’a II – Ahmose I – de strijd voort. Ahmose I verdreef de Hyksos uit Egypte, ging weer over het complete Egypte regeren en legde zo het fundament voor het Nieuwe Rijk; een periode waarin het oude Egypte machtiger zou zijn dan ooit tevoren.
