Nog nooit heeft een telescoop zulke scherpe beelden van zo’n groot deel van de hemel gemaakt. En dit is nog maar het begin. Want uiteindelijk is Euclid – met zijn haarscherpe zicht – toch vooral gebouwd om de ‘duistere’ invloed die onzichtbare en uiterst mysterieuze krachten op onze kosmos hebben, te ontrafelen.
Zojuist heeft de Europese ruimtevaartorganisatie de allereerste kleurenfoto’s van de kosmos, gemaakt door Euclid vrijgegeven. Het gaat om vijf beelden waarop je de kosmos als nooit tevoren kunt aanschouwen. “We hebben nog niet eerder zulke astronomische beelden, met zoveel detail, gezien,” stelt René Laureijs, werkzaam binnen het Euclid-team. “Ze (de beelden, red.) zijn nog mooier en scherper dan we hadden durven hopen en laten ons veel nog niet eerder waargenomen kenmerken in bekende delen van het nabije universum zien.”
De foto’s
Nu is Laureijs, als één van de Euclid-onderzoekers, misschien een beetje bevooroordeeld. Maar het is echt geen ‘wij-van-wc-eend’-praatje. Want het moet gezegd: de eerste beelden van Euclid zijn écht adembenemend. Kijk zelf maar!
Donkere ingrediënten
Euclid is deze zomer gelanceerd en heeft zich genesteld in Lagrangepunt 2. Van daaruit gaat deze met ingang van volgend jaar onderzoek doen naar de wijze waarop donkere materie en donkere energie (zie kader) het universum vorm geven.
Alles wat je om je heen ziet – waaronder ook jijzelf – is opgebouwd uit zichtbare materie. Maar onderzoekers denken dat de kosmos slechts voor 5 procent uit deze zichtbare materie bestaat. De overige 95 procent is opgebouwd uit mysterieuze, ‘donkere’ ingrediënten. Namelijk: donkere materie (ongeveer 25 procent) en donkere energie (ongeveer 70 procent). We kunnen deze ‘donkere’ ingrediënten niet zien; wetenschappers leiden hun bestaan af uit heel subtiele veranderingen die deze veroorzaken in het uiterlijk van objecten die we wel kunnen zien. Zo zou donkere materie er met zijn zwaartekracht bijvoorbeeld voor zorgen dat sterrenstelsels niet uit elkaar vliegen. “Donkere materie houdt sterrenstelsels bij elkaar en zorgt ervoor dat ze sneller draaien dan alleen zichtbare materie kan verklaren,” legt ESA-directeur wetenschap, Carole Mundell, uit. En van donkere energie wordt aangenomen dat het de drijvende kracht achter de versnelde uitdijing van het heelal is. We hebben dus wel ideeën over wat deze donkere ingrediënten grofweg doen, maar weten nog niet goed waaruit ze bestaan. Euclid moet daar – door nauwkeuriger vast te stellen hoe donkere energie en donkere materie het universum beïnvloeden en beïnvloed hebben – verandering in brengen.
Om een beter beeld te krijgen van de invloed die donkere materie en donkere energie op de kosmos hebben, zal Euclid de komende zes jaar de vormen, afstanden en snelheden van miljarden sterrenstelsels waarnemen, tot op een afstand van 10 miljard lichtjaar. Het moet resulteren in de grootste kosmische 3D-kaart ooit. “Euclid zal ervoor zorgen dat ons begrip van de kosmos als geheel een sprong voorwaarts maakt,” voorspelt Mundell.
De eerste beelden van de telescoop zijn alvast veelbelovend en onthullen dat de telescoop in staat is om in één keer (in zowel zichtbaar als infrarood licht) uitzonderlijk scherpe beelden te maken van een ongekend groot deel van de hemel. “Nu zijn we klaar om miljarden sterrenstelsels waar te nemen en hun evolutie door de kosmische tijd heen te bestuderen,” aldus Laureijs. Collega Søren Larsen sluit zich daarbij aan. “De vandaag vrijgegeven beelden zijn spectaculair, maar nog maar het begin. Ik kijk ernaar uit dat Euclid echt aan de slag gaat, en ben benieuwd wat de waarnemingen de komende jaren over ons eigen Melkwegstelsel en andere sterrenstelsels in onze kosmische buurt zullen onthullen.”
