Dat stellen wetenschappers van de Universiteit Maastricht en de University of Exeter (VK). De onderzoekers ontdekten vijftien factoren die de kans op dementie op jonge leeftijd vergroten. Twee van de belangrijkste oorzaken blijken depressie en sociale isolatie.
Hoewel dementie veelal geassocieerd wordt met oudere mensen, kan de ziekte ook voor het 65e levensjaar al ontstaan. Bijvoorbeeld door een combinatie van genen, je sociale klasse of leefstijl. Maar ook een slechte mentale gezondheid blijkt een belangrijke risicofactor en goede voorspeller voor het ontstaan van de ziekte. Dat concluderen onderzoekers nadat ze gegevens onderzochten van meer dan 350.000 mensen uit het Verenigd Koninkrijk. “Met name sociale isolatie en depressie bleken het risico op dementie op jonge leeftijd te vergoten”, vertelt onderzoeker Stevie Hendriks, Postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit Maastricht.
En laten dat nu net twee factoren zijn die niet gemakkelijk te voorkomen zijn. Van een depressie afkomen, is immers heel iets anders dan een biertje laten staan voor je gezondheid. Bovendien zijn depressie en eenzaamheid beiden factoren die op dit moment veelvoorkomend zijn, juist bij deze leeftijdsgroep. Inmiddels krijgt naar schatting namelijk één op de vijf Nederlanders op een bepaald punt in diens leven te maken met een depressie. “Je ziet dat depressie veel voorkomt onder dertigers en veertigers, mantelzorgers, maar ook steeds vaker onder jongeren”, zo stelde psycholoog Bert van den Bergh eerder in gesprek met Scientias.nl.
Depressie-epidemie
Niet alleen in Nederland viert de depressie hoogtij. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie hebben wereldwijd driehonderd miljoen mensen te kampen met depressie. De cijfers hebben ertoe geleid dat er zelfs gesproken wordt over een depressie-epidemie. Hendriks is dan ook van mening dat het geen probleem is wat individueel opgelost zou moeten worden. “We leggen onszelf als samenleving te veel werkdruk op. Het is dus ook iets wat we als maatschappij moeten helpen verminderen.”
Voorkomen
Met name mensen die een verhoogd risico hebben om op jonge leeftijd dementie te krijgen zouden we beter kunnen begeleiden. “Als dementie op jonge leeftijd in de familie zit bijvoorbeeld, dan zouden we deze mensen beter kunnen monitoren. Daarnaast kunnen we hen handvatten geven om sociale isolatie te voorkomen, en moeten we depressies sneller behandelen.” Dat is overigens voor iedereen beter, benadrukt Hendriks, niet alleen als je verhoogd risico op dementie hebt. Daarnaast blijven oude adviezen staan, vertelt collega-onderzoeker Sebastian Köhler. “We weten al dat er dingen zijn die je kunt doen om dementie op oudere leeftijd te voorkomen of uit te stellen. Bijvoorbeeld gezond eten, bewegen, je hersenen trainen en goed voor je gevoelens zorgen. Dat geldt ook voor dementie op jonge leeftijd. Daarnaast is belangrijk om stress, eenzaamheid en depressie te vermijden of te behandelen.”
Dementie is een verzamelnaam voor ruim vijftig hersenziekten. Het grootste verschil tussen dementie op jonge leeftijd, en op oudere leeftijd is dan ook hoe vaak de verschillende types voorkomen. “Bij ouderen heeft ongeveer 70% de ziekte van Alzheimer“, vertelt Hendriks. Het is dan ook een van de meest bekende vormen van de ziekte. “Op jonge leeftijd heeft slechts 30% – 40% deze vorm van dementie. De rest wordt vaak veroorzaakt door zeldzamere varianten die vooral op jongere leeftijd voorkomen. Lewy body dementie bijvoorbeeld, of frontotemporale dementie. Dat kan er mee te maken hebben dat de ziektenbeelden van deze soorten dementie eerder beginnen, vertelt Hendriks. “Van de ziekte van Alzheimer weten we dat het langer duurt voordat het tot symptomen leidt, dus het is logischer dat dit op latere leeftijd vaker voorkomt.” Of mentale gezondheid ook invloed heeft op specifiek één van deze vormen kunnen de onderzoekers nu nog niet zeggen. Dat hopen ze later met grotere onderzoeken wel aan te kunnen tonen.
Prevalentie
In Nederland hebben ongeveer 15.000 mensen dementie op jonge leeftijd. Elk jaar komen er zo’n 1.000 tot 1.500 bij. Deze mensen hebben vaak nog een druk leven met een baan, een gezin en een huis. “De impact van dementie op jonge leeftijd is daarom heel groot”, vertelt Hendriks. Het is om die reden belangrijk om dementie op jonge leeftijd te herkennen, wat voor de wetenschappers de aanleiding was om dit onderzoek te doen. “We willen meer weten over de oorzaken en de gevolgen van deze ziekte. Zo kunnen we hopelijk meer mensen een beter leven geven.”
Dit onderzoek was daarin de eerste stap: een beter begrip krijgen waarom dementie op jonge leeftijd ontstaat. “In de volgende stap willen we onderzoeken of we voor mensen met een verhoogd genetisch risico op jong dementie krijgen preventieve maatregelen kunnen aanbieden. We hopen dat we dan ook preventie op maat kunnen bieden, zodat we echt een betekenisvolle rol spelen”, vertelt Hendriks enthousiast. Al zijn dat wel grote ambities, geeft ze toe.
Naast mentale oorzaken en bekende lichamelijke oorzaken ontdekten de onderzoekers ook dat mensen die last hebben van gehoorschade een verhoogd risico hebben op dementie op jonge leeftijd. Waarom dat precies is, kunnen ze nog niet vaststellen, al zijn er wel ideeën over. Hendriks: “Je kunt je voorstellen dat gehoorschade op jonge leeftijd kan leiden tot een sociaal isolement. Vandaar dat je het onder een mentale oorzaak kan scharen, maar zo oorzakelijk hebben we dat nog niet kunnen onderzoeken. We weten voor nu alleen dat er een verband is.”
