Hoe het observeren van een zieke soortgenoot het immuunsysteem van gezonde kanaries precies aanzwengelt, is nog onduidelijk.
Wanneer wij iemand zien snotteren, zijn we geneigd om wat afstand te bewaren. En ook veel andere zoogdieren doen aan social distancing in een poging ziekteoverdracht te voorkomen. Kanaries blijken het echter nog veel efficiënter aan te pakken. Zij gaan bij het zien van een zieke soortgenoot direct hun immuunsysteem opvoeren. Tot die conclusie komen onderzoekers in het blad Biology Letters.
Experiment
De wetenschappers zetten een aantal gezonde kanaries in een kooi met uitzicht op gezonde of zieke soortgenoten. De zieke soortgenoten hadden de bacterie Mycoplasma gallisepticum onder de leden. Deze bacterie kan een bindvliesontsteking veroorzaken en dat resulteert in duidelijke symptomen. “Zieke kanaries hebben gezwollen ogen en zijn hangerig,” vertelt onderzoeker Ashley Love aan Scientias.nl. “Ze zijn veel minder actief dan gezonde kanaries.”
De onderzoekers keken vervolgens hoe de gezonde kanaries op het uitzicht reageerden. En al snel bleken de kanaries die uitkeken op zieke soortgenoten, de nodige voorzorgsmaatregelen te nemen. “Wanneer gezonde vogels een groep zieke vogels zagen, nam de activiteit van het complementsysteem (dat samen met bijvoorbeeld antistoffen een heel belangrijke rol speelt bij de afweer tegen micro-organismen, red.) toe. Ook zagen we dat vogels die zieke individuen zagen, een ander immuuncelprofiel hadden. Heel concreet beschikten de vogels die zieke buren zagen, over meer heterofiele antilichamen, die heel belangrijk zijn voor de eerste reactie op infecties en ontstekingen.” De onderzoekers vermoeden dan ook dat het zien van zieke soortgenoten de kanaries ertoe aanzet om hun immuunsysteem al vast voor te bereiden, zodat het sneller kan reageren als de bacterie onverhoopt ook hen treft.
Timing
Dat het aanschouwen van zieke kanaries dit alles op gang brengt, wordt verder onderschreven door de timing van de veranderingen die onderzoekers in het immuunsysteem van de gezonde kanaries hebben opgemerkt. “Vogels beginnen ongeveer een week nadat ze door de bacterie geïnfecteerd worden zichtbaar ziek te worden en het is ook rond dezelfde tijd dat we de veranderingen in het immuunsysteem van gezonde vogels met uitzicht op zieke vogels zagen ontstaan.”
Onderliggend mechanisme is onbekend
Grote vraag is natuurlijk hoe het waarnemen van een ziek individu nu precies tot meetbare veranderingen in het immuunsysteem leidt. “We weten op dit moment niet welke mechanismen hieraan ten grondslag liggen,” stelt Love. Mogelijk spelen hormonen een rol. “Er zijn hormonen die de immuunrespons kunnen reguleren. Maar daar moet nog meer onderzoek naar worden gedaan.”
Als afstand houden niet werkt
Dat sommige organismen – zoals de kanarie – de moeite nemen om bij het aanschouwen van zieke soortgenoten al een immuunrespons te genereren, is mogelijk te verklaren doordat de social distancing-strategie voor hen niet goed werkt. Afstand houden – zoals veel andere dieren en ook mensen doen – is voor kanaries waarschijnlijk niet zo aantrekkelijk en soms zelfs onmogelijk. “Hoewel het vermijden van zieke individuen infecties kan helpen voorkomen, komt het ook met een prijs,” stelt Love. Zo kunnen dieren niet of lastiger samen optrekken in de zoektocht naar voedsel. Ook kan het resulteren in minder mogelijkheden om te paren. “Een mogelijke verklaring voor deze tijdelijke boost in immuunfunctie kan zijn dat deze vogels in staat stelt om – zelfs als er een kans op infectie is – toch samen op te trekken.”
Andere soorten
Het klinkt heel logisch en doet vermoeden dat er nog wel meer vogelsoorten zijn die deze strategie omarmen en bij het zien van een zieke soortgenoot al een immuunrespons genereren. “Vogels zijn heel visuele dieren die in staat zijn om zelfs kleine veranderingen in het uiterlijk en gedrag van andere individuen op te merken,” stelt Love. “Daarnaast zijn er veel ziekten die een duidelijk ziektebeeld hebben dat door andere organismen gedetecteerd kan worden.” Hangerigheid is daar een goed voorbeeld van. “Dat is een veelvoorkomende reactie op een breed scala aan ziekteverwekkers en parasieten die onder verschillende groepen organismen voorkomen en doet waarschijnlijk dienst als een belangrijke sociale indicator van ziekte.”
Dat het immuunsysteem soms uit voorzorg in actie komt, is fascinerend, vindt Love. En het geeft niet alleen meer inzicht in hoe het immuunsysteem werkt, maar heeft ook implicaties voor de ziekten die het immuunsysteem zo (preventief) bestrijdt. “Als individuen zo beschermd worden tegen infectie – of in ieder geval sneller op de dreiging kunnen reageren en er ook sneller van herstellen – denk ik dat dit belangrijke implicaties kan hebben voor ons begrip van de verspreiding van ziektes.”
