Iets wat bij mensen ondenkbaar is, is in het dierenrijk heel gewoon: zowel mannetjes als vrouwtjes van veel soorten doden de jongen van hun rivalen. Maar gelukkig zijn er ook dieren die juist gaan zorgen voor de kinderen van hun overleden kameraden. En gek genoeg, is er één soort, die doet het allebei. Dat is de groene muspapegaai.
Het zijn twee uitersten die bij deze kleine Zuid-Amerikaanse papegaai allebei vaak voorkomen, ontdekten biologen van de University of California. Na bijna dertig jaar observeren, weten ze nu wat de vogels drijft om voor elkaars kuikens te zorgen of ze te doden.
Stukje vastgoed
“Bij papegaaien draaien infanticide en adoptie om vastgoed en liefde”, vertelt de Californische milieuprofessor Steven Beissinger met een lach. “De meeste kindermoorden vonden plaats als een broedpaar werd aangevallen door een ander koppel dat een aantrekkelijk nest wilde overnemen. Het gebeurde ook wanneer mannetjes wilden paren met een weduwe die al nakomelingen had, maar het was verrassend om te zien dat deze nieuwe partners net zo vaak de jongen adopteerden als aanvielen.”
Sinds 1988 leidt Beissinger een team van biologen dat een populatie van groene muspapegaaien observeert op een boerderij in Guárico, Venezuela. Terwijl de meeste wilde papegaaien hoog in bomen in het bos leven – waardoor ze erg moeilijk te volgen zijn – geven groene muspapegaaien de voorkeur aan nesten in uitgeholde boomstammen en hekpalen in weilanden, wat het een stuk makkelijker maakt om onderzoek te doen.
Bloed op de snavel
Om de gezinsdynamiek van deze vogels te observeren, maakten de onderzoekers kunstmatige nesten van grote pvc-buizen. Ook labelden ze de papegaaien om te kunnen volgen met wie ze relaties aangaan en hoe die zich ontwikkelden. In het begin van de studie waren de wetenschappers geschokt door de dode kuikens die ze in een nest vonden. “We konden niet zien of iets hen had aangevallen of dat ze waren gestorven door ziekte, of iets anders”, zegt Beissinger. “Maar toen zagen we hoe plotseling een mannetje dat niet de vader was een nest binnenging en weer naar buiten kwam met een beetje bloed op zijn snavel.”
Dat was de eerste aanwijzing dat er misschien infanticide plaatsvond. Dus besloten de onderzoekers zich meer op dit gedrag te focussen. Uiteindelijk observeerden ze tussen 1988 en 2015 meer dan 2700 nesten en ze kwamen tot opmerkelijke conclusies. Normaal gesproken lijkt kindermoord bij vogels te maken te hebben met seksuele selectie of de drang tot voortplanting. Zo kan een mannetje de jongen van een weduwe doden zodat hij sneller met haar kan paren.
Onschuldige kuikens
Bij de kleine papegaaien lijkt echter concurrentie om een geschikt nest de belangrijkste motivatie. De papegaaien doodden of verwondden jongen en eieren in 256 van de geobserveerde nesten. In de meeste gevallen werden de aanvallen uitgevoerd door een enkele papegaai of een broedpaar dat later het nest voor zichzelf opeiste.
Bekijk hier beelden van de kuikens, die worden aangevallen.
De aanvallen kwamen vaker voor als de populatie groot was en de concurrentie om het beste nest hevig. “Bij kleine populaties is het allemaal pais en vree, maar bij grotere groepen ontstond een bloedbad”, zei onderzoeker Karl Berg van de University of Texas. “Het is niet zo dat ze allemaal als moordenaar geboren worden, maar de drang om zich voort te planten is te sterk. Als de omgeving niet voldoende mogelijkheden biedt om te paren, zoeken ze naar alternatieve manieren. Helaas hoort daar het doden van onschuldige kuikens bij.”
Stiefvaders zijn spekkoper
Infanticide kwam ook voor in nesten waar een ouder was overleden en de overlevende ouder een nieuwe partner had gevonden, alleen was het gedrag daar veel minder eenduidig: de nieuwe partners adopteerden de kuikens, die niet de hunne waren, net zo vaak als ze werden gedood.
“Adoptie is makkelijker te accepteren dan infanticide, maar het is eigenlijk moeilijker te begrijpen, omdat het tegen Darwins ideeën over natuurlijke selectie ingaat”, zegt Berg. “Het was dus erg interessant om te constateren dat de voortplanting minstens even succesvol was bij adoptie als bij infanticide, wat erop duidt dat de dieren een prettiger alternatief hebben. Adoptie is een geweldloze manier om genen door te geven aan de volgende generatie.”
En mogelijk zelfs een betere manier. De mannetjes die kuikens adopteerden die niet van henzelf waren, begonnen op jongere leeftijd met voortplanten dan hun concurrenten. “De stiefvaders scoorden liefde, namelijk een nieuwe partner, plus vastgoed, een nest dus”, klinkt het tot besluit.
