Eén van de zwaarste planeten ooit ontdekt in een stelsel waarvan velen dachten dat planeten er geen toekomst hadden

Het heelal blijft astronomen verbazen.

Op ongeveer 325 lichtjaar afstand van de aarde, in het sterrenbeeld Centaurus, vinden we de dubbelster b Centauri – die overigens met het blote oog aan de nachtelijke hemel te bewonderen is. Deze dubbelster heeft minstens zes keer zoveel massa als de zon. Velen dachten daarom dat er in dergelijke zware en hete stersystemen geen planeten geboren konden worden. Ten onrechte, zo blijkt nu.

Bijzondere ontdekking
Onderzoekers hebben met behulp van het SPHERE-instrument van ESO’s Very Large Telescope ontdekt dat dubbelster b Centauri wel degelijk een planeet herbergt. En dat is best bijzonder. Tot nu toe waren er nog geen planeten waargenomen rondom sterren van meer dan drie zonmassa’s. b Centauri is – met zijn zes zonmassa’s – daarom verreweg het zwaarste stersysteem waar een planeet is aangetroffen. “De ontdekking van een planeet bij b Centauri is erg opwindend,” zegt onderzoeker Markus Janson. “Dit verandert ons inzicht omtrent zware sterren als gastheer van planeten compleet.”

Deze opname toont b Centauri, het zwaarste sterrenpaar tot nu toe waarbij een planeet is waargenomen, en zijn reuzenplaneet b Centauri b. Het is voor het eerst dat astronomen een planeet hebben waargenomen bij een dubbelster die zo zwaar en heet is als deze. Afbeelding: ESO/Janson et al.

Dubbelster b Centauri is net als de meeste zware sterren erg heet. De hoofdster is een zogenoemde type B-ster die meer dan drie keer zo heet is als onze zon. Door deze verzengende temperaturen bombardeert de ster zijn omgeving met grote hoeveelheden ultraviolette en röntgenstraling. Bovendien hebben de grote massa en de hitte van type B-sterren een enorme invloed op het omringende gas. Hierdoor zouden planeten in dergelijke stelsels niet kunnen ‘ontkiemen’. “Type B-sterren worden over het algemeen beschouwd als behoorlijk destructieve en gevaarlijke omgevingen,” zegt Janson. “Hierdoor werd aangenomen dat de vorming van grote planeten in hun naaste omgeving buitengewoon moeizaam zou verlopen.”

De planeet
Inderdaad, dat dachten we. Maar nu blijkt dat b Centauri toch wonder boven wonder een planeet herbergt. De nieuw ontdekte planeet – b Centauri b genaamd – is net zo extreem als zijn moedersterren. Hij heeft bijvoorbeeld tien keer zoveel massa als planeet Jupiter uit ons eigen zonnestelsel en is hiermee één van de zwaarste planeten die ooit is ontdekt. Bovendien houdt b Centauri b er een bizar wijde omloopbaan op na en trekt baantjes rond de dubbelster die maar liefst honderd keer zo groot is als de afstand van Jupiter tot de zon. Hiermee heeft de planeet één van de wijdste omloopbanen die ooit is gezien.

Bizarre wereld
Het betekent dat de nieuw ontdekte planeet een eigenaardige is. “De planeet van b Centauri is een vreemde wereld in een omgeving die totaal verschilt van wat wij hier op aarde en in ons zonnestelsel gewend zijn,” leg onderzoeker Gayathri Viswanath uit. “Het is een barre omgeving, gedomineerd door extreme straling, waar alles zich op reusachtige schaal afspeelt: de sterren zijn groter, de planeet is groter en de afstanden zijn groter.” Volgens de onderzoekers zou die wijde omloopbaan trouwens weleens de reden kunnen zijn geweest dat de planeet toch het levenslicht in zo’n extreem stelsel zag.

Herontdekking
Hoewel de eer van de ontdekking het SPHERE-instrument van ESO’s Very Large Telescope toekomt, is SPHERE niet het eerste instrument dat b Centauri b in beeld heeft gebracht. In de studie sloegen de onderzoekers er namelijk archiefgegevens over het b Centauri-systeem op na. De astronomen ontdekten toen verrassend genoeg dat de planeet al meer dan twintig jaar geleden is vastgelegd met behulp van de 3,6-meter ESO-telescoop, hoewel hij toen nog niet als planeet werd herkend.

Onderzoek naar de nieuw ontdekte planeet b Centauri b gaat door. Want met de aankomende Extremely Large Telescope en upgrades van de Very Large Telescope hopen de astronomen meer te weten te komen over de vorming en de eigenschappen van de planeet. “Het zal een intrigerende klus zijn om uit te zoeken hoe de vorming van deze planeet, die nu nog een mysterie is, in zijn werk is gegaan,” besluit Janson.

Zoals gezegd zijn de nieuwe resultaten te danken aan het geavanceerde Spectro-Polarimetric High-contrast Exoplanet REsearch instrument (SPHERE) dat op ESO’s Very Large Telescope in Chili is gemonteerd. SPHERE heeft al met succes diverse planeten in banen rond andere sterren dan de zon in beeld gebracht. Zo maakte het instrument onder andere de eerste, directe opnamen van twee planeten die rond een tweelingzusje van onze zon cirkelen.

Bronmateriaal

"ESO-telescoop brengt planeet bij zwaarste sterrenpaar tot nu toe in beeld" - ESO

Afbeelding bovenaan dit artikel: ESO/L. Calçada

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd