Het maakt het idee dat op de maan ooit leven ontstaan is, nog aannemelijker.
Jupiters maan Europa is een interessant exemplaar. Want áls er ergens in ons zonnestelsel leven is, zou dat volgens astronomen zomaar eens op Europa kunnen zijn. Een nieuwe studie zet die theorie nog meer kracht bij. Want uit het onderzoek blijkt dat er mogelijk heuse onderzeese vulkanen op de maan te vinden zijn.
Rond de planeet Jupiter cirkelen vele manen. Maar van al deze manen, wint de ijzige Europa het op populariteit. Astronomen zijn vooral geïnteresseerd in de maan omdat dit de beste plek is – binnen ons zonnestelsel – om op zoek te gaan naar buitenaards leven. Onderzoek suggereert namelijk dat onder de ijskorst een vloeibare oceaan te vinden is. En in die oceaan zou leven kunnen ontstaan en – doordat de ijskorst het beschermt tegen de gevaarlijke straling waarmee Europa continu gebombardeerd wordt – kunnen gedijen. Het zou dus best kunnen dat er biologisch materiaal onder het oppervlak van de maan Europa te vinden is. Een bezoekje brengen aan Europa staat dan ook al op de agenda.
Wetenschappers hebben sterke vermoedens dat Europa tussen zijn ijskoude korst en rotsachtige binnenkant in, een enorme oceaan herbergt. En nu toont het nieuwe onderzoek aan dat de maan mogelijk voldoende interne warmte genereert om deze rotsachtige laag gedeeltelijk te laten smelten. Een proces dat kan leiden tot – inderdaad – het ontstaan van onderzeese vulkanen
Hitte
Hoe het kan dat de rotsachtige mantel van Europa zo verzengend heet is? Dat heeft te maken met de enorme aantrekkingskracht die Jupiter op zijn manen heeft. Terwijl Europa rond de gasreus draait, wiebelt het binnenste van de ijzige maan een beetje. Door dit gewiebel ontstaat er energie in het binnenste van de maan, wat vervolgens als warmte naar buiten sijpelt. Hoe meer het binnenste van de maan wiebelt, hoe meer warmte er wordt gegenereerd. De studie modelleert in detail hoe het rotsachtige deel van Europa kan wiebelen en verhit wordt onder de sterke invloed van Jupiters zwaartekracht. Het laat zien waar warmte verdwijnt en hoe hierdoor de rotsachtige mantel smelt, waardoor er – vermoedelijk rond de polen – onderzeese vulkanen ontstaan.
Het idee dat maan Europa mogelijk vulkanisch is, is overigens niet nieuw en al decennialang onderwerp van speculatie. Ter vergelijking: Jupiters maan Io is duidelijk vulkanisch. Honderden vulkanen spuwen lava uit, waarvan sommige vulkanisch as en stof tot wel 400 kilometer hoog de lucht in pompen. Dit is tevens het gevolg van dezelfde soort interne opwarming die wordt veroorzaakt door Jupiters zwaartekracht. Europa is echter verder dan Io van de gasreus verwijderd, waardoor wetenschappers zich al jarenlang afvragen of het effect vergelijkbaar kan zijn onder het ijzige oppervlak van maan Europa.
Leven
Mocht Europa inderdaad onderzeese vulkanen herbergen, dan maakt dit het idee dat op de maan ooit leven ontstaan is, nog aannemelijker. Onderwatervulkanen kunnen namelijk hydrothermische systemen aandrijven, zoals de systemen die het leven op de bodem van aardse oceanen voeden. Op aarde, wanneer zeewater in contact komt met heet magma, resulteert die interactie in chemische energie. En het is de chemische energie van deze hydrothermale systemen die – in plaats van zonlicht – het leven diep in onze eigen oceanen ondersteunt. Het betekent dat onderzeese vulkanen op Europa mogelijk op dezelfde manier het leven in de oceanen van de maan ondersteunen. “Onze bevindingen leveren aanvullend bewijs dat Europa’s ondergrondse oceaan een omgeving is die geschikt is voor het ontstaan van leven,” zegt onderzoeker Marie Běhounková. “Europa is één van de zeldzame planetaire lichamen die gedurende miljarden jaren zijn vulkanisme heeft behouden en mogelijk de enige is – buiten de aarde – met grote waterreservoirs en een langlevende energiebron.”
De wetenschappers zullen de gelegenheid krijgen om hun nieuwe voorspellingen te testen. De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie stuurt namelijk een ruimtevaartuig naar Jupiters ijzige maan, die daar naar alle waarschijnlijkheid rond 2030 zal arriveren. De missie die Europa Clipper heet, zal tientallen scheervluchten langs Europa uitvoeren om zo meer te weten te komen over de oceaan die onder de dikke ijskorst schuilgaat. Europa Clipper zal daarnaast de zwaartekracht en het magnetische veld van de maan meten. En afwijkingen – vooral in de richting van de polen – zouden kunnen bevestigen wat door het nieuwe onderzoek wordt voorspeld. “De voorspelling van een heet, rotsachtig binnenste en onderzeese vulkanen op Europa vergroten de kans dat de uitgestrekte oceaan een bewoonbare omgeving is,” zegt onderzoeker Robert Pappalardo. “We kunnen dit testen met de geplande metingen van de zwaartekracht en de compositie van Europa Clipper. En dat is een heel opwindend vooruitzicht.”
