Zelfs plukjes haar en delen van het oor hebben de tand des tijds weten te doorstaan.
“Pompeii blijft verbazen,” zegt Dario Franceschini, de Italiaanse minister van Cultuur. En daar is inderdaad niets aan gelogen. Archeologen zijn in de beroemde oude Romeinse stad op uitzonderlijk goed bewaard gebleven menselijke resten gestuit. Het stoffelijk overschot blijkt toe te behoren aan een bevrijde slaaf, die blijkbaar niet gecremeerd – zoals zijn meeste tijdgenoten – maar begraven is.
Bevrijde slaaf
Archeologen troffen de gemummificeerde overblijfselen aan in een oud graf, ten oosten van het oude stedelijke centrum van Pompeii. Op een marmeren plaat bevestigd op de gevel is de naam ‘Marcus Venerius Secundio’ te lezen. Deze man was een voormalige slaaf, die na zijn bevrijding een zekere sociale en economische status genoot, zo maken de onderzoekers op uit het nogal monumentale graf en een opgeschreven herdenkingsinscriptie.
Uitzonderlijke staat
Maar wat met name zo bijzonder is, is de buitengewone staat waarin het stoffelijk overschot verkeert. Zo is het één van de best bewaard gebleven skeletten ooit ontdekt in Pompeii. De man was rond de zestig jaar toen hij overleed en werd in een kleine cel van 1,6 x 2,4 meter ter ruste gelegd. Door deze hermetisch afgesloten ruimte is het skelet uitzonderlijk goed bewaard gebleven. Zelfs plukjes haar en delen van het oor hebben de tand des tijds weten te doorstaan.
Dat de bevrijde slaaf in een graf is gevonden, is overigens ook heel opmerkelijk. Tijdens de Romeinse periode werden de meeste mensen in Pompeii namelijk gecremeerd. Alleen kleine kinderen werden begraven. Dat Marcus Venerius, een man van rond de zestig, toch een begrafenis kreeg, is dus hoogst ongebruikelijk.
Het graf
Het graf dateert uit de laatste decennia van het leven van de stad en bestaat uit een gemetselde omheining, met sporen van verf. Onderzoekers slaagden erin om groene planten te onderscheiden op een blauwe achtergrond. Verder zijn er grafgiften gevonden, waaronder twee kleine flesjes en talloze stukjes van wat lijkt op stof. Ook is er in het graf een glazen urn aangetroffen dat aan een vrouw – Novia Amabilis genaamd – toebehoort.
Optredens in het Grieks
Verder valt op het herdenkingsinscriptie te lezen dat de man ‘voor de duur van vier dagen optredens gaf in zowel Grieks als Latijn’. En dat is tevens heel bijzonder. “Het is het eerste duidelijke bewijs van uitvoeringen in de Griekse taal in Pompeii,” zegt Gabriel Zuchtriegel, directeur van het Archeologisch Park van Pompeii. “Eerder waren hier alleen indirecte aanwijzingen voor. Maar nu hebben we een inscriptie gevonden waar het Grieks, de toenmalige lingua franca van het oostelijke Middellandse Zeegebied, naast het Latijn wordt vermeld. Dat er voorstellingen in het Grieks werden georganiseerd, getuigt van het levendige en open culturele klimaat dat het oude Pompeii kenmerkte.”
Opzettelijk of niet?
Onderzoekers kunnen niet wachten om het graf verder te bestuderen. Want er bestaan nog tal van vragen die archeologen hopen te beantwoorden. “We moeten bijvoorbeeld nog steeds begrijpen of de gedeeltelijke mummificatie van de overledene opzettelijk is, of niet,” legt professor Llorenç Alapont uit. “Analyse van de gevonden stof zou hier meer inzicht in kunnen verschaffen.”
Maar dat dit graf een spectaculaire vondst is, staat buiten kijf. “Zelfs voor iemand zoals ik, die al enige tijd gespecialiseerd is in funeraire archeologie, is de buitengewone rijkdom aan informatie die dit graf biedt – van de inscriptie tot de grafgiften en de geschilderde voorgevel – uitzonderlijk,” benadrukt Alapont. De menselijke resten zijn ondertussen overgebracht naar een laboratorium, waar ze verder geanalyseerd en bestudeerd zullen worden.