Dat het kwik richting de -7 zakt, is misschien goed nieuws voor schaatsliefhebbers, maar niet voor hartpatiënten. Extreme kou vergroot de kans op overlijden.
Zowel extreem hoge als lage temperaturen vergroten de sterftekans door hartziekten, maar erg koude dagen zijn gevaarlijker dan warme, blijkt uit een meta-analyse van overlijdensgegevens van meer dan 32 miljoen sterfgevallen uit 27 landen op vijf continenten in de afgelopen veertig jaar. De data zijn vergeleken met de buitentemperaturen op de dag van overlijden.
Hartfalen
Van alle hart- en vaatpatiënten hadden mensen met hartfalen de meeste kans om het slachtoffer te worden van de effecten van zeer koude of zeer warme dagen. Uit de gezondheidsdossiers van de periode 1979 tot 2019 kwam naar voren dat zij een 12 procent groter risico hadden om te overlijden op extreem hete dagen, vergeleken met de ‘minimale sterftetemperatuur’, oftewel de temperatuur met het laagste sterftecijfer. De kans op overlijden door hartfalen was liefst 37 procent hoger op zeer koude dagen. De definitie van extreem weer verschilde van stad tot stad. De onderzoekers beschouwden de dagen die vielen in het koudste percentiel en de dagen die vielen in het heetste percentiel van de ‘minimale sterftetemperatuur’ als de extremen en berekenden op basis daarvan de verhoogde risicopercentages.
Zo ontdekte het team bijvoorbeeld dat in de Amerikaanse stad Baltimore per duizend mensen die stierven aan hart- en vaatziekten er op extreem hete dagen (warmer dan 30 graden) 2,2 extra sterfgevallen waren. Op de extreem koude dagen (kouder dan -7 graden) telden zij 9,1 extra sterfgevallen voor elke 1000 hart- en vaatdoden. Van alle soorten hart- en vaatziekten werd het grootste aantal extra sterfgevallen gevonden in de categorie hartfalen (2,6 extra sterfgevallen op extreem warme dagen en 12,8 op extreem koude dagen).
“Hoewel we de achterliggende reden niet met zekerheid kunnen vaststellen, zou het relatief grote effect van extreme temperaturen op patiënten met hartfalen te maken kunnen hebben met het progressieve karakter van de ziekte”, zegt cardioloog Haitham Khraishah van de University of Maryland. “Een op de vier mensen met hartfalen wordt binnen dertig dagen na ontslag opnieuw opgenomen in het ziekenhuis en slechts 20 procent van de patiënten met hartfalen leeft tien jaar na de diagnose nog.”
Dat weerseffecten zo’n grote invloed hebben, vraagt om ander beleid, aldus de onderzoekers. “Deze studie laat het noodzakelijke belang zien van het opstellen van een plan met maatregelen om de impact van klimaatverandering op hart- en vaatziekten te verminderen”, reageert Khraishah.
Polaire vortex
Zoals duidelijk is geworden uit eerder onderzoek, veroorzaakt klimaatverandering overal ter wereld extremere weersomstandigheden aan beide uiteinden van het spectrum. Hierdoor komen hetere zomers, maar soms ook juist koudere winters voor. Een studie uit 2021, die in vakblad Science verscheen, ontdekte dat de opwarming van de Noordpool leidt tot een reeks opeenvolgende gebeurtenissen, die uiteindelijk een verstoring van de polaire vortex veroorzaken – een reusachtige werveling van extreem koude lucht boven de Noordpool – waardoor lange periodes van extreme kou op het noordelijk halfrond kunnen ontstaan.
“Deze studie toont een onbetwistbaar verband aan tussen extreme temperaturen en sterfte door hartziekten. Het is een meta-analyse, bestaande uit een van de grootste internationale datasets die ooit is verzameld”, zegt medeonderzoeker professor Mark Gladwin. “Het is belangrijk om dieper in de gegevens te duiken om zodoende meer te weten te komen over de rol van de gezondheid en de genetische aanleg van patiënten. Het is onduidelijk waarom sommige bevolkingsgroepen extra kwetsbaar zijn voor klimaatverandering. We willen graag meer kennis opdoen op dit vlak.”
Er is meer bekend over de hogere sterftecijfers door extreme hitte dan door extreme kou. Zo blijkt uit cijfers van de diverse nationale statistiekbureaus dat er in Europa alleen al afgelopen zomer meer dan 20.000 mensen zijn overleden aan de gevolgen van hittegolven.