Schrijfgerei maakt in het klaslokaal steeds vaker plaats voor laptops en tablets. Maar onderzoekers leggen uit waarom het niet verstandig is om pen en en papier permanent op te bergen.
In ons dagelijks leven worden handgeschreven teksten steeds vaker overschaduwd door het gemak van de computer. Ook op school maken potloden, pennen en schriften steeds meer plaats voor laptops en tablets. Het uitsterven van het handschrift ligt dan ook op de loer. Maar is dat eigenlijk erg? “De echte vraag is: bestaan er voordelen van schrijven met pen en papier die te maken hebben met lezen en spellen?” vraagt onderzoeker Brenda Rapp zich af. “En wij ontdekten dat die er zeker zijn.”
Een nieuw alfabet leren
In de studie gaven de onderzoekers 42 volwassen vrijwilligers de opdracht om het Arabische alfabet te leren. De deelnemers werden verdeeld in drie groepen: de schrijvers, de typers en de videokijkers. Iedereen kreeg eerst een bepaalde Arabische letter te zien. Vervolgens moest de schrijfgroep de letter met pen op papier overschrijven terwijl aan de typers werd gevraagd de juiste letter op het toetsenbord te zoeken. De videokijkers moesten zeggen of een volgende letter die op het beeldscherm verscheen, wel of niet dezelfde was als de eerste letter.
Resultaten
Na zes sessies waren alle deelnemers in staat de letters te herkennen. Maar opvallend genoeg kende de schrijfgroep al na twee sessies het gehele Arabische alfabet. Overigens leerde de schrijfgroep de onbekende letters niet alleen een stuk sneller, ze waren ook beter in staat om de nieuw opgedane kennis op andere gebieden toe te passen. Zo konden ze de letters bijvoorbeeld gebruiken om nieuwe woorden te maken en onbekende woorden te lezen.
Pen en papier
De bevindingen duiden erop dat we door middel van pen en papier bepaalde vaardigheden verrassend sneller en aanzienlijk beter leren dan als we typen of video’s kijken. Het lijkt alsof de kennis door het schrijven beter in ons geheugen wordt gegrift. Maar waarom? “Het komt niet simpelweg doordat schrijven meer tijd of aandacht vereist dan typen,” legt onderzoeker Robert Wiley aan Scientias.nl uit. “Wel zou schrijven invloed kunnen hebben op hoe we de vormen van de letters begrijpen, hun zogezegde ‘geometrie’. Wanneer je een letter namelijk met de hand schrijft, moet je wel de letterkenmerken volledig snappen, zoals de verschillende lijnen en hoe ze met elkaar verbonden zijn. Daarnaast versterkt schrijven de ‘abstracte’ of ‘symbolische’ weergave van de letter. Hiermee bedoel ik dat we veel over een betreffende letter moeten weten – bijvoorbeeld hoe ze eruitzien, hoe ze gevormd worden, hoe ze klinken en de volgorde in het alfabet – wanneer we ze uit ons hoofd leren. We ontdekten dat de schrijvende deelnemers de letters beter op deze abstracte manier weergaven vergeleken met de deelnemers die typten of video’s keken.”
Kortom, wanneer je schrijft activeer je min of meer tegelijkertijd de fonologische representaties (wat je hoort), motorische representaties (wat je schrijft) en visuele representaties (het zien van wat je schrijft). “De gelijktijdige verwerking hiervan versterkt dat wat we nodig hebben om te lezen, schrijven en spellen op een effectievere manier dan bij typen of video’s kijken,” aldus Wiley.
Op school
Hoewel de deelnemers aan het onderzoek volwassenen waren, verwachten de onderzoekers dat een soortgelijke studie met kinderen dezelfde resultaten zal opleveren. De vraag rijst dan ook of het eigenlijk wel verstandig is om op scholen pen en papier te vervangen door laptops en tablets. “Ik hoop dat dit onderzoek leidt tot een meer zorgvuldige reflectie over het al dan niet integreren van nieuwe technologieën,” zegt Wiley. “Hoewel het zeker waar is dat in het huidige digitale tijdperk vaardigheden met typen en andere elektronische mediavormen van cruciaal belang zijn, betekent dit niet dat het verwerven van die vaardigheden – zoals typen – de fundamentele vaardigheden van vóór het digitale tijdperk moet vervangen. Daarom hoop ik dat deskundigen de beste werkwijzen zullen overwegen voor zowel kinderen als volwassenen wanneer zij een nieuwe taal leren.”
Touchscreens
Overigens wil dat niet zeggen dat we tablets en laptops uit de klaslokalen moeten bannen. “Je kunt ook touchscreens gebruiken,” stelt Wiley voor. “In dat geval kun je profiteren van de voordelen van schrijven zonder dat je daarvoor pen en papier nodig hebt. Bovendien weten we niet of er ook nadat iemand het alfabet heeft geleerd voordelen zijn aan schrijven met de hand. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat als je het alfabet eenmaal kent, pen en papier niet langer bijzonder gunstig zijn. Op basis van onze resultaten raden we wel aan om pen en papier te gebruiken als iemand voor het eerst een nieuwe taal leert. Dus een kind kan beter eerst het alfabet leren met behulp van schrijfgerei. Maar als hij of zij dat eenmaal onder de knie heeft, maakt het mogelijk niet meer uit of de rest van de woordenschat geleerd wordt met behulp van de computer.”
De bevindingen uit de studie bevestigen dat ook in deze tijd, waarin digitale communicatievormen domineren, pen en papier nog altijd nuttig is bij het leren van een (nieuwe) taal. “Het echte voordeel van schrijven met de hand is dat je een nieuwe letter sneller leert herkennen,” vat Wiley samen. “En deze betere weergave ervan in je geheugen betekent dat je beter kunt zijn in elke taak die voortbouwt op het begrijpen van letters. Het lijkt er dus op dat met de hand leren schrijven verschillende voordelen heeft zonder duidelijke nadelen. Naast natuurlijk het duidelijke voordeel dat je – als je met de hand leert schrijven – een beter handschrift hebt, kunnen de letters zelf ook sneller worden onthouden. En dat leidt er toe dat we uiteindelijk de taken die er echt toe doen – zoals lezen, schrijven en spellen – beter kunnen uitvoeren.”
