Op een koffieplantage in Puerto Rico is een strijd gaande tussen drie soorten mieren en een nieuwkomer, een minuscuul vliegje, dat op de machtigste mier van het stel jaagt. Het resultaat: ecologische chaos. Maar de koffietelers zijn er blij mee.
Onderzoekers John Vandermeer en Ivette Perfecto van de University of Michigan bestuderen al decennialang het gedrag van mierensoorten op koffieplantages in de hoop bij te dragen aan een koffieteelt zonder chemische bestrijdingsmiddelen.
Kringloop
In hun nieuwste studie combineren de wetenschappers twee ecologische theorieën om een duidelijk beeld te scheppen van de interactie tussen de drie mierensoorten onderling en het nieuwe vliegje dat recent als een olifant in de porseleinkast zijn opwachting heeft gemaakt.
Ten eerste is er de intransitieve kringloop: een soort steen, papier, schaar-spel voor mieren. Mier A wint van Mier B, Mier B wint van Mier C en Mier C wint weer van Mier A. En de tweede theorie is de predator-gemedieerde co-existentie: als een roofdier, in dit geval het nieuwe vliegje, zich richt op de dominante mier, krijgen andere soorten onverwacht de kans om de troon te bestijgen.
Wanneer deze twee principes elkaar overlappen, ontstaan patronen die zo onvoorspelbaar zijn dat het hele ecosysteem voortdurend van machthebber wisselt. Op het ene moment is de ene mier de baas, het volgende moment heeft een andere soort het voor het zeggen. Soms is het zelfs het vliegje dat de scepter zwaait.
Waarom dit belangrijk is voor jouw kop koffie
Voor koffietelers kunnen mieren waardevolle bondgenoten zijn in de strijd tegen insecten. “Twee van de drie mierensoorten die we hebben bestudeerd, zijn echt belangrijke bestrijders van twee van de belangrijkste plagen van koffie”, aldus Vandermeer. “Wij of een boer zouden graag kunnen voorspellen wanneer de mieren er wel en niet zijn. En het blijkt dat dat soort voorspellingen behoorlijk lastig is.” Dit maakt het gebruik van mieren als biologische bestrijders riskant: zet je in op één soort, dan kan die zomaar van de troon worden gestoten voordat hij zijn werk kan doen.
Vandermeer en Perfecto zien hun werk als onderdeel van een bredere missie. Ze willen de landbouw hervormen op basis van ecologische principes, in plaats van afhankelijk te blijven van pesticiden en chemicaliën die slecht zijn voor het milieu, de gezondheid van de boer en mogelijk zelfs voor de consument. Volgens Vandermeer helpt het huidige wereldwijde landbouwsysteem weinig bij het verbeteren van het welzijn van boeren. Bovendien draagt het fors bij aan klimaatverandering. Door de spelregels van ecosystemen beter te begrijpen, hopen ze duurzamere methoden te ontwikkelen die met de natuur samenwerken, hoe chaotisch die soms ook is.
De schoonheid van onvoorspelbaarheid
“Het goede nieuws is dat de chaotische patronen van de insecten echt heel interessant zijn vanuit een intellectueel oogpunt. Het slechte nieuws is dat het niet zo eenvoudig is als het lijkt om vanuit ecologische principes te werken, omdat het veel ingewikkelder is dan een gif vinden dat de plagen doodt”, aldus Vandermeer. Die complexiteit betekent dat er geen kant-en-klare oplossingen zijn, maar er is inmiddels wel een heleboel kennis die kan helpen om landbouwsystemen robuuster, flexibeler en milieuvriendelijker te maken.
