‘Kijk, wat een mooi schilderij’, of ‘ruik die rode rozen’, voor mensen is het heel normaal om ervaringen te delen. Maar nu blijken chimpansees dat ook te doen.
Deze vorm van sociaal gedrag leek tot nu toe uniek voor mensen, maar onderzoekers hebben ontdekt dat ook chimpansees weleens iets aan elkaar willen laten zien, zonder dat het direct nut heeft. Delen om te delen dus. Ze zagen hoe een wilde chimpansee haar moeder vroeg om samen met haar naar een blad te kijken. Ten eerste kon het dier dus met gebaren aan haar moeder duidelijk maken wat ze wilde: samen naar een blad kijken. En ten tweede lukte het haar om aan te geven dat er verder niets hoefde te gebeuren dan enkel samen kijken. Dit delen van ervaringen kunnen primaten dus onder bepaalde sociale omstandigheden op dezelfde manier doen als mensen.
Baby’s doen het al
Mensen kunnen vanaf hun eerste levensjaar wijzen naar voorwerpen die van belang zijn voor hen of voor anderen, zonder dat het een roep is om eten of hulp. Maar dergelijk gedrag was nog niet eerder waargenomen bij primaten. Wel konden mensapen dergelijke gebaren maken, omdat ze iets wilden vragen of nodig hadden, maar nooit enkel om een ervaring te delen.
Hoofdonderzoeker Claudia Wilke van de University of York legt uit: “Mensen vinden het leuk om ervaringen met elkaar te delen. Sociale media maken bijvoorbeeld gebruik van deze eigenschap, en zelfs in ons eerste levensjaar beginnen we al met het laten zien van interessante dingen die we hebben gevonden.”
Gewoon even laten zien
Dit ‘delen om te delen’ blijkt dus niet uniek voor mensen. “Onze observatie van deze wilde chimpansee ontkracht die aanname. We zagen hoe een volwassen chimpansee haar moeder een blad liet zien dat ze had gepoetst, niet omdat ze wilde dat haar moeder iets met het blad zou doen, maar hoogstwaarschijnlijk omdat ze gewoon wilde dat ze ook naar het blad keek.”
Medeonderzoeker Simon Townsend voegt daaraan toe: “Onze observaties maken duidelijk dat chimpansees in specifieke sociale omstandigheden elkaar interessante voorwerpen kunnen laten zien, puur om de ervaring te delen. Dit gedrag is dus misschien niet zo bijzonder als gedacht.”
De onderzoekers hebben op video vastgelegd hoe de volwassen vrouwelijke chimpansee Fiona een blad laat zien aan haar moeder, in Kibale Forest, Oeganda:
Alternatieve verklaringen
Ze onderzochten meer dan tachtig vergelijkbare momenten waarop chimpansees bladeren poetsen om alternatieve verklaringen voor het gedrag uit te sluiten. Zo zou het doel ook kunnen zijn om voedsel te delen of te vragen om te spelen of verzorgen.
De onderzoekers gaan nu verder onderzoek doen onder groepen chimpansees om te zien of er ook anderen zijn die voorwerpen of andere zaken tonen, enkel om de ervaring te delen. Hun ontdekking heeft grotere gevolgen dan je misschien op het eerste gezicht denkt. Dit delen van ervaringen wordt over het algemeen beschouwd als de verklaring voor de evolutie van sociaal en cognitief gedrag bij mensen, aldus de onderzoekers. Maar als apen het ook doen, rijst de vraag: wat is dan de reden dat mensen zoveel verder ontwikkeld zijn op het gebied van bijvoorbeeld samenwerking en taal?
Vaker delen
Onderzoeker en professor Slocombe van de University of York, legt uit: “Hoewel het nodig is om meerdere voorbeelden van dit gedrag te vinden bij chimpansees, maken onze observaties al duidelijk dat het aandacht vragen voor iets, gewoon voor de aandacht, niet uniek is voor mensen. Er is altijd gespeculeerd dat ons vermogen om ervaringen te delen onze cognitieve vaardigheden heeft helpen ontwikkelen, die ons onderscheiden van andere soorten, zoals gezamenlijke actie, samenwerking en communicatie.”
Volgens Slocombe zou die verklaring overeind kunnen blijven, doordat mensen dit ‘delen om te delen’ veel vaker doen dan primaten. “Onze observaties roepen nieuwe vragen op over waarom mensen vaker ervaringen delen dan onze naaste verwanten en of het feit dat we dit vaker doen dan andere soorten nog steeds de evolutie van cognitieve functies kan verklaren die ten grondslag liggen aan menselijk sociaal gedrag.”