Verontrustend: duizenden meren op Groenland kleuren niet langer helderblauw, maar troebel bruin (en stoten ook nog eens CO2 uit)

Het is volgens de onderzoekers te wijten aan extreme weersomstandigheden dat 7500 meren bruin kleuren.

Zo’n 7500 meren in West-Groenland hebben in korte tijd een flinke metamorfose ondergaan. Hun heldere blauw heeft plaatsgemaakt voor troebel bruin en de waterkwaliteit is sterk verslechterd. In plaats van broeikasgassen op te slaan, blazen ze die nu juist de lucht in. Een internationaal onderzoeksteam, met daarin ook het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW), brengt dit zorgelijke nieuws deze week naar buiten in het wetenschappelijke tijdschrift PNAS. “De meren zijn over een omslagpunt geduwd”, zo klinkt het.

Transformatie

Onderzoekers werken al sinds het eind van de jaren negentig in het betreffende gebied. “Het is een erg droog gebied met weinig stroompjes en rivieren, maar met veel meren”, vertelt aquatisch ecoloog Suzanne McGowan van het NIOO. “Toen we in de zomer van 2023 aankwamen, merkten we plotseling dat de bodem heel nat was geworden en de meren bruin. Dat hadden we nog nooit gezien.” De meren hebben een complete transformatie ondergaan – fysiek, chemisch én biologisch. Dergelijke ingrijpende veranderingen gebeuren normaal gesproken over een tijdspanne van honderden jaren.

Dit is een meer in de buurt van Kangerlussuaq, waar het onderzoek in de zomer van 2014 begon, voordat de grote veranderingen in de West-Groenlandse meren zich voltrekten. Afbeelding: NIOO
En hetzelfde meer in de zomer van 2023: van helderblauw naar bruin getransformeerd. Afbeelding: NIOO
Extreem weer

De onderzoekers wijzen extreme weersomstandigheden aan als de oorzaak van de veranderingen. Een combinatie van extreme klimaateffecten heeft de ecologische balans in de arctische meren totaal verstoord. “Het was een erg ongewone mix van hoge temperaturen en heftige regenval”, legt McGowan uit. Normaal sneeuwt het in het najaar, maar door de warmte viel de neerslag als regen.

Neerslag

Daarnaast viel er ook nog eens veel meer neerslag dan normaal, doordat er een aantal ‘atmosferische rivieren’ langs trokken. Dit zijn smalle, warme luchtstromen die enorme hoeveelheden vocht van de evenaar naar de polen transporteren. Klimaatmodellen voorspellen dat deze verschijnselen tegen het einde van deze eeuw tussen de 50 procent en 290 procent vaker zullen voorkomen in gebieden zoals Groenland, het westen van Noord-Amerika, Oost-Azië, West-Europa en Antarctica.

Smeltend permafrost

Daarbovenop smolt de permafrost in een razendsnel tempo. In deze bevroren bodem ligt een schat aan koolstof, maar ook ijzer, magnesium en andere elementen opgeslagen. De enorme regenval spoelde deze vrijgekomen stoffen de meren in, waardoor het water troebel en bruin werd.

Plankton

Blauwe meren hebben helder water, waardoor het licht de bodem kan bereiken en het plantaardige plankton, zoals algen, kan floreren. Dit plankton is de ruggengraat van het voedselweb in het poolgebied. Nu de meren echter bruin zijn geworden, komt er veel minder zonlicht in het water, wat de biodiversiteit van het plankton drastisch verandert. Het resultaat is een totaal ander voedselweb: het plantaardige plankton, dat nu alleen nog in de bovenste waterlaag leeft, neemt veel minder CO2 op, terwijl ander plankton, dat organische stoffen afbreekt, zich heeft vermeerderd. Dit proces zorgt ervoor dat de broeikasgassen CO2 en methaan nu uit het bruine water vrijkomen. “In de poolzomer slaan de meren geen koolstof meer op, maar zijn ze nu een bron van CO2, met een uitstoot die met 350 procent is toegenomen”, zo verklaren de onderzoekers.

Drinkwater

Kortom, door een combinatie van recordhoge temperaturen, hevige regenval en smeltende permafrost is de waterkwaliteit verslechterd, zijn de meren van helderblauw naar troebel bruin veranderd en is de koolstofkringloop ontregeld. Dit heeft niet alleen gevolgen voor de biodiversiteit en het lokale ecosysteem, maar ook voor de drinkwatervoorziening van de lokale bevolking. De uitgespoelde organische koolstof en andere voedingsstoffen uit de permafrost kunnen namelijk bacteriën in het water laten groeien, wat de smaak en geur van het water verandert. Aangezien de lokale bewoners dit water als drinkwater gebruiken, kan de verhoogde blootstelling aan metalen hun gezondheid beïnvloeden.

Schokkend

De onderzoekers staan versteld van de situatie. “De plotselinge en enorme verandering is ronduit schokkend”, zeggen ze. “We maken ons grote zorgen over de impact op de biodiversiteit in het poolgebied, de waterkwaliteit en de koolstofkringloop.”

De studie, gepubliceerd in PNAS, onderstreept de impact van klimaatverandering en benadrukt de noodzaak van verder onderzoek naar het herstel van deze meren. Want zal dat herstel net zo snel plaatsvinden, of gaat dat veel langer duren?

Bronmateriaal

"Duizenden meren op Groenland ‘omgeslagen’ door extreem weer" - Nederlands Instituut voor Ecologie
Afbeelding bovenaan dit artikel: NIOO

Fout gevonden?

Interessant voor jou

Voor jou geselecteerd