Nog nooit zagen onderzoekers zoveel apen in zo’n korte tijd aan de ziekte bezwijken.
In het versnipperde Atlantic Forest, te vinden langs de kust van Brazilië, heeft de gele koorts hard toegeslagen. Duizenden apen zijn er sinds de gele koorts eind vorig jaar uitbrak, doodgegaan. Onderzoekers staan voor een raadsel. “Ik ben heel verrast over de snelheid waarmee de ziekte zich door het landschap verplaatst en hoe het virus van het ene stukje bos naar het andere kan springen, zelfs als de twee stukken bos honderden meters uit elkaar liggen,” vertelt onderzoeker Sérgio Lucena Mendes. “Het is ook verrassend dat het zich over zo’n groot gebied verspreidt.”
Bruine brulapen
Ook onderzoeker Karin Strier wist niet wat ze zag toen ze in januari van dit jaar terugkeerde naar het Atlantic Forest. In het anders zo rumoerige reservaat waar ze al jarenlang onderzoek doet naar verschillende apensoorten, heerste complete stilte. Het aantal bruine brulapen is door het virus schrikbarend teruggelopen. “Het was louter stilte en leegte,” vertelt Strier. “Alsof de energie uit het universum was weggezogen.” Hoe het virus in het reservaat terecht is gekomen, is onduidelijk. Het reservaat ligt vrij geïsoleerd van de rest van het regenwoud en wordt omringd door akkers en graslanden.
Veel vragen
Wetenschappers zoals Strier hoeven zich de komende tijd niet te vervelen. Want er zijn veel vragen. Hoe heeft de gele koorts zich verspreidt? Kan de populatie bruine brulapen deze klap te boven komen? Ook interessant is de vraag welke impact de gele koorts-uitbraak op andere apensoorten heeft. “Niemand weet echt welke consequenties het voor andere primaten of het bos heeft wanneer bijna de gehele populatie van een overvloedig voorkomende soort in een paar maanden tijd door ziekte sterft.”
Noordelijke spinaap
In het door Strier bestudeerde reservaat wonen naast de bruine brulapen nog drie andere apensoorten, waaronder de ernstig bedreigde noordelijke spinaap. Deze soort lijkt – tot grote opluchting van Strier – iets minder vatbaar te zijn voor de gele koorts dan de bruine brulaap. Betekent het dat de noordelijke spinaap het ietsje gemakkelijker krijgt nu een groot deel van de concurrentie – bruine brulapen – is weggevallen? “Het is een gecontroleerd natuurlijk experiment dat je nooit van plan was om uit te voeren,” stelt Strier. “Mijn positieve hypothese is dat de spinapen nu het beste fruit en de beste bladeren die de bruine brulapen aten, consumeren. Eten ze meer van hun favoriete voedsel? Of reizen ze minder? Verandert hun sociale orde? Of vormen ze kleinere groepen?”
Gele koorts is niet alleen een probleem voor de bruine brulaap, maar ook voor de mensen in Brazilië. Al meer dan 400 mensen liepen de ziekte op en bijna 150 mensen hebben het virus niet overleefd. De meeste doden zijn te betreuren in Minas Gerais: de staat waar ook het reservaat waar Strier werkt te vinden is. De Braziliaanse overheid onderzoekt momenteel nog 900 mogelijke gevallen van gele koorts en is bang dat het virus op korte termijn ook de steden bereikt.