En dat is een belangrijk nieuw inzicht, dat hopelijk zal helpen om vernietigende branden eerder op te sporen.
Wetenschappers weten al langer dat droog onweer – fikse bliksem en klappen zonder dat er ook maar een drupje regen valt – rampzalige gevolgen heeft. Het risico op natuurbranden is dan bijzonder groot, omdat het brandwerende effect van de regen uitblijft. Maar zelfs onder nattere omstandigheden kan droog onweer desastreus zijn, zo tonen onderzoekers in een nieuwe studie aan.
Droog onweer
Hoewel mensen nog steeds de meeste branden veroorzaken – zowel per ongeluk als opzettelijk – ontstaan er ook geregeld natuurbranden door (droog) onweer. Droge onweersbuien hebben waarschijnlijk in het verleden verschillende grootschalige branden veroorzaakt – of op z’n minst bevorderd. Denk aan de bosbranden die Portugal in 2017 teisterden en de natuurbranden in Australië in 2019 en 2020.
Verenigde Staten
Dergelijke onweersbuien zijn in het gematigd klimaat van West-Europa zeldzaam, maar komen vaak voor in woestijngebieden en droge streken zoals in het westen van de Verenigde Staten. Uit een eerdere studie is al eens gebleken dat bijna 70 procent van de bosbranden in het westen van de Verenigde Staten door bliksem is veroorzaakt. Droog onweer zette in augustus van 2020 bijvoorbeeld nog veel verschillende Californische bossen tegelijkertijd in vuur en vlam.
Nat
Kortom, dat droog onweer catastrofaal kan zijn, staat buiten kijf. Maar nu tonen onderzoekers aan dat droog onweer ook natuurbranden kan veroorzaken wanneer het nat is. Eerder dachten wetenschappers dat dergelijke onweersbuien alleen kwaad konden wanneer er minder dan 2,5 mm regen per dag valt. Maar uit een nieuw onderzoek blijkt dat droog onweer nog steeds gebieden in vuur en vlam kan zetten als er diezelfde dag 7,7 mm regen is gevallen.
De cijfers
De onderzoekers komen tot deze ontdekking nadat ze meer dan 4.600 door de natuur veroorzaakte bosbranden analyseerden die tussen 2015 en 2020 in het westen van de Verenigde Staten hadden plaatsgevonden. 3.726 daarvan waren ontstaan door blikseminslagen. 15,3 procent van deze door blikseminslagen veroorzaakte bosbranden zijn zogenoemde ‘holdover-branden’: kleine vuurtjes die eerst vele dagen smeulen voordat ze in volwaardige bosbranden veranderen. Dit komt neer op meer dan honderd branden per jaar. Toen de onderzoekers vervolgens de neerslaggegevens rond de tijd van de blikseminslagen bestudeerden, ontdekten ze dat er verrassend genoeg veel meer regen was gevallen dan verwacht, variërend van 1,7 mm tot 4,6 mm. Holdover-branden deden zich meestal voor tijdens nog meer neerslag, wanneer er tussen de 3,0 mm en 7,7 mm regen was gevallen.
Tijdens een gewone bui valt ongeveer 1 tot 3 mm regen uit de hemel. Bij flinke buien is dat 3 tot 10 mm en bij zware buien meer dan 10 mm.
Het betekent dat droog onweer zelfs rampzalige gevolgen heeft als de omstandigheden niet zo droog zijn. En dat is een belangrijk nieuw inzicht. Het kan hulpverleners helpen om vernietigende branden eerder op te sporen. “De hoeveelheid neerslag die we hebben gekwantificeerd, zou moeten helpen een beter begrip te krijgen van hoeveel regen er kan vallen terwijl er tegelijkertijd een aanzienlijk risico op brand is,” aldus onderzoeker Dmitri Kalashnikov.
Afgelegen plaatsen
Het lastige is dat droog onweer bosbranden kan veroorzaken op afgelegen plekken die moeilijk voor brandweerlieden te bereiken zijn. Holdover-branden vormen een bijkomend probleem, omdat ze in een vroeg stadium moeilijk te detecteren zijn. Beboste gebieden zijn bijzonder kwetsbaar, omdat smeulend vuur de bladeren en twijgjes die op de bosbodem liggen kan ontsteken. Deze vatten gemakkelijk vlam omdat ze door de takken erboven tegen regen worden beschermd. Tegelijkertijd worden ze door dezelfde takken aan het zicht van hulpverleners onttrokken.
Geniepig
“Holdover-branden zijn dus erg geniepig,” zegt Kalashnikov. “Wanneer de bliksem inslaat, kan het een dag of twee of soms zelfs een week of langer blijven smeulen, voordat het vuur zich begint te verspreiden. Dit betekent dat de onweersbui al lang geleden heeft plaatsgevonden, waardoor je denkt dat het gevaar geweken is. En dan ontstaat er plots toch nog een bosbrand.”
De nieuwe studie geeft meer inzicht in door bliksem veroorzaakte branden. En hopelijk zal dat ertoe leiden dat zelfs deze stiekeme holdover-branden eerder worden opgemerkt. Meer onderzoek is echter nodig om doeltreffende manieren te bedenken om de ergste gevolgen van dergelijke branden te voorkomen. Maar dat onderzoekers nu de oorzaken en de ontwikkeling ervan steeds beter beginnen te begrijpen, is al een belangrijke stap voorwaarts.
