Wormen dronken voeren en meer dan 350.000 keer een muntje opgooien, het leverde twee Nederlandse studies de Ig Nobelprijs op, het ludieke alternatief voor de echte Nobelprijzen.
Het klinkt geestig: wormen dronken voeren en kijken wat er gebeurt, maar vergis je niet, de Nederlandse studie, die heeft gewonnen in de categorie Scheikunde, heeft verrassend serieuze implicaties. Er was namelijk nog geen manier om duizenden sliertjes die tegelijk bewegen – oftewel actieve polymeren – te bestuderen. Dit is echter wel belangrijk, bijvoorbeeld om te begrijpen hoe de wisselwerking is tussen cholesterol en vetten in celmembranen in het menselijk lichaam.
Duizenden wormen
Om daar meer over te weten te komen, bedacht onderzoeker Sander Woutersen dat het een goed idee zou zijn om duizenden wormen te kopen. Die bewegen immers hetzelfde als de moleculen die de onderzoekers wilden bestuderen. Vervolgens besloten ze om de diertjes dronken te voeren, zodat ze trager bewegen en makkelijker te volgen zijn. Ook konden ze zo het verschil zien tussen traag en snel bewegende actieve polymeren.
Het zegt niet alleen iets over processen in het menselijk lichaam, maar leert ons ook meer over hoe scholen vissen of zwermen vogels zich organiseren, doordat de wormpjes nieuwe groepen vormen of juist uit elkaar vallen.
Kop of munt
In de categorie Waarschijnlijkheid won Eric-Jan Wagenmakers van de Universiteit van Amsterdam (UvA). De Nederlandse hoogleraar onderzocht met een internationaal team of een munt bij een spelletje kop of munt vaker landt op de kant die voor de worp boven ligt. De vraag is dus of het vaker kop wordt als je met kop boven begint (en vice versa). Daarvoor liet Wagenmakers wereldwijd meer dan 350.000 keer een muntje opgooien door 48 mensen. Die waren daar maar liefst 650 uur mee bezig. Maar niet voor niets: de conclusie is inderdaad dat de kans niet fifty-fifty is. In 51 procent van de gevallen valt de munt op dezelfde kant als die vooraf boven lag.
Meer worpen
Hoe dat kan? Ten eerste is er vermoedelijk een aantal worpen waarbij het muntje helemaal niet ronddraait, maar gewoon weer op dezelfde kant terugvalt. Ook zit er een soort wiebel in onze worp, waardoor een muntje net iets langer in de lucht blijft, vertelde Wagenmakers eerder in Het Parool.
De hoogleraar benadrukt dat methodoloog František Bartoš als eerste de studie uitvoerde. Die heeft sindsdien ook weer iets nieuws ontdekt: de afwijking verdwijnt als je maar vaak genoeg een muntje opgooit. Het effect is het sterkst bij de eerste worpen, maar na tienduizend keer gooien is de afwijking nagenoeg weg, aldus Bartoš.
De Ig Nobelprijzen
Het is de vijfde keer op rij dat Nederlanders winnen bij de Ig Nobelprijzen die in tien categorieën worden uitgereikt door het humoristische tijdschrift Annals of Improbable Research. De winnaars krijgen behalve de prijs ook 10 biljoen Zimbabwaanse dollar (ongeveer 5 euro). De studies klinken dan misschien wel grappig of bizar maar ze zijn wel in erkende wetenschappelijke vakbladen verschenen.
Een andere interessante winnaar is de Belgische onderzoeker Lieven Schenk die met zijn team aantoonde dat placebo’s met bijwerkingen effectiever zijn dan dezelfde nepmiddelen zonder bijwerkingen. De onderzoekers gaven proefpersonen een placebo-neusspray tegen de pijn, maar in de helft van de gevallen was er een hete peper aan toegevoegd en werd er gezegd dat dat een bijwerking was. Die spray deed het beter dan de andere placebo zonder peper. De verklaring laat zich raden: juist door de hevige bijwerking dachten de deelnemers dat ze een heel sterk medicijn hadden gekregen.
Nog een bijzondere winnaar is een studie naar planten die de bladeren van andere planten nabootsen. Daarvoor haalde een team van Duitse, Braziliaanse en Amerikaanse onderzoekers plastic plantjes bij de Action. Zo toonden ze aan dat de planten ook plastic exemplaren imiteren. Dat is bijzonder, omdat daaruit blijkt dat de planten andere planten kunnen ‘zien’. Tot nu toe werd altijd gedacht dat ze reageerden op de geurstoffen van de planten om zich heen.
