Het lijkt op de foto een gruwelijk beest, de pas ontdekte Mosura fentoni. Gelukkig is hij maar zo groot als je wijsvinger (en al heel lang uitgestorven). Die drie ogen en enorme scharen worden dan toch iets minder angstaanjagend.
Het zijn paleontologen van het Canadese Royal Ontario Museum die het 506 miljoen jaar oude roofdier hebben gevonden. Ze troffen fossielen van het beestje aan op de beroemde vindplaats de Burgess Shale in Yoho National Park en schreven erover in een artikel in het tijdschrift Royal Society Open Science.
De radiodonten
De Mosura fentoni heeft een ronde bek met tanden en een lichaam met zwemvliezen aan de zijkant. Het dier maakte deel uit van een uitgestorven groep uit het Cambrium, de radiodonten. Ook de veel beroemdere meterslange grote broer Anomalocaris canadensis behoort daartoe.
Bekijk hier beelden van de Anomalocaris canadensis, het meest iconische lid van de radiodonten. Hij kon wel een meter lang worden en is voor het eerst beschreven in 1892.
Maar Mosura heeft ook een uniek kenmerk dat geen enkele andere radiodont heeft: een buikachtig lichaamsdeel aan de achterkant, dat uit meerdere segmenten bestaat.
“Mosura heeft zestien dicht op elkaar zittende segmenten met kieuwen aan de achterkant van zijn lichaam. Dit is een mooi voorbeeld van evolutionaire convergentie met moderne groepen, zoals degenkrabben, pissebedden en insecten, die ook een aantal segmenten hebben met ademhalingsorganen aan de achterkant van het lichaam”, legt onderzoeksleider Joe Moysiuk uit. Hij is conservator paleontologie en geologie in het Manitoba Museum. Waarom de Mosura dit heeft, is nog niet helemaal duidelijk, maar het heeft vermoedelijk te maken met een voorkeur voor een bepaalde habitat of gedragskenmerken, die een efficiëntere ademhaling vereisten.
De zeemot
Het roofdier heeft als bijnaam ‘de zeemot’. Door de brede zwemvliezen in het midden en het smalle achterlijf lijkt hij enigszins op een mot. Het heeft zelfs geleid tot de officiële naam. Die verwijst namelijk naar een fictief dier uit het Japanse filmgenre kaiju (letterlijk: vreemd beest), waar de Mothra er eentje van is. De Mosura is echter slechts in de verte verwant aan echte motten en vertoont net zo goed gelijkenissen met spinnen, krabben en miljoenpoten. Het dier behoort tot een veel diepere tak in de evolutionaire stamboom van deze dieren, die gezamenlijk bekendstaan als geleedpotigen.
“Radiodonten waren de eerste groep geleedpotigen die zich vertakten in de evolutionaire stamboom, dus ze bieden belangrijke inzichten in de voorouderlijke eigenschappen van de hele groep. De nieuwe soort laat zien dat deze vroege geleedpotigen al verrassend divers waren en zich op een vergelijkbare manier aanpasten als hun verre moderne verwanten”, zegt medeonderzoeker Jean-Bernard Caron, curator bij ROM.
Unieke anatomische details
De fossielen leveren nog meer interessante informatie op over de Mosura. Zo laten ze details zien van de inwendige anatomie, waaronder elementen van het zenuwstelsel, de bloedsomloop en het spijsverteringskanaal. “Er zijn maar heel weinig fossiele vindplaatsen op de wereld die op dit niveau inzicht bieden in de zachte anatomie. We zien sporen van zenuwen in de ogen die betrokken waren bij de beeldverwerking, net als bij levende geleedpotigen. De details zijn verbazingwekkend”, aldus Caron.
Open bloedsomloop
In plaats van slagaders en aders zoals wij die hebben, had Mosura een ‘open’ bloedsomloop, waarbij het hart bloed in grote inwendige lichaamsholten pompte die lacunae worden genoemd. Deze lacunae zijn bewaard gebleven als reflecterende vlekken die het lichaam vullen en doorlopen tot de zwemvliezen in de fossielen.
“De goed bewaarde lacunae van de bloedsomloop in de Mosura helpen ons bij het interpreteren van vergelijkbare, maar minder duidelijke kenmerken die we eerder in andere fossielen hebben gezien”, voegt Moysiuk toe. “Het blijkt dat deze structuren op grote schaal bewaard zijn gebleven, wat de oeroude oorsprong van dit type bloedsomloop bevestigt.”
61 fossielen
De 61 fossielen van Mosura zijn op een na allemaal tussen 1975 en 2022 door het ROM verzameld, voornamelijk in de Raymond Quarry in Yoho National Park. “Museumcollecties, oud en nieuw, zijn een bodemloze schat aan informatie over het verleden. Als je denkt dat je alles gezien hebt, hoef je alleen maar een museumlade open te trekken”, besluit Moysiuk.
De Burgess Shale
De Burgess Shale is een wereldberoemde fossiellocatie in Canada, bekend om zijn uitzonderlijk goed bewaarde fossielen uit het Cambrium, meer dan 500 miljoen jaar geleden. Het ligt in de Rocky Mountains van British Columbia en werd in 1909 ontdekt door de Amerikaanse paleontoloog Charles Doolittle Walcott. Het bijzondere aan de fossielen is dat ook zacht weefsel, zoals spieren, ingewanden en voelsprieten bewaard zijn gebleven. Eerder schreven we al over een andere nieuwe radiodont die daar is gevonden, de Titanokorys gainesi. Die is niet zo groot als zijn beroemde soortgenoot, maar met een geschatte lengte van een halve meter nog altijd reusachtig voor zijn tijd. “Dit is één van de grootste dieren uit het Cambrium ooit gevonden”, aldus onderzoeker Jean-Bernard Caron destijds.
