En dat had eigenlijk niemand verwacht.
De opwarming van de aarde heeft de afgelopen jaren al voor heel wat transformaties gezorgd. Ook de seizoenen lijken onderhevig aan verandering. Maar waarschijnlijk op een andere manier dan je denkt. Een nieuwe studie suggereert namelijk dat door klimaatverandering de herfst eerder begint. Een interessante bevinding die indruist tegen de heersende theorieën.
Herfst
Tijdens de herfst kleuren de bladeren van de bomen geel en rood voordat ze langzaam naar de grond dwarrelen. Dit proces, bladveroudering genoemd, stelt bomen in staat om zich voor te bereiden op de komende, gure winter. Ze schorten hun groei op en onttrekken voedingsstoffen uit het gebladerte. Tegelijkertijd markeert dit moment ook het begin van een ander proces. Wanneer herfstbladeren namelijk beginnen te verkleuren, stopt de fotosynthese en neemt het blad geen CO2 meer op.
Verwachting
De opwarming van de aarde heeft ondertussen al geresulteerd in langere vegetatieperiodes. Zo krijgen Europese bomen al ongeveer twee weken eerder dan 100 jaar geleden hun eerste lenteblaadjes. De eerste herfstbladeren zouden ongeveer zes dagen later acte de présence geven. Bovendien verwachten wetenschappers dat, naarmate het klimaat verder opwarmt, de eerste herfstbladeren steeds later zullen verschijnen. Hierdoor neemt de hoeveelheid koolstof die door deze bomen wordt opgevangen toe.
Tegenovergestelde
Toch stelt een nieuwe studie deze aanname nu ter discussie. Volgens de onderzoeksgroep is namelijk het tegenovergestelde waar: door klimaatverandering gaan herfstbladeren niet later, maar juist eerder hun intrede doen. Een opmerkelijke conclusie. De onderzoekers baseren zich op waarnemingen van zes Europese loofboomsoorten (witte paardenkastanje, ruwe berk, beuk, Europese lariks, zomereik en lijsterbes) die in de afgelopen zes decennia nauwgezet zijn bestudeerd. Het team testte de invloed van verschillende factoren op de timing van bladveroudering, waaronder de bladgroei in de lente, seizoensfotosynthese, CO2-concentratie, temperatuur en neerslag. Ook voerden de onderzoekers een reeks experimenten uit met jonge boompjes in klimaatkamers en in de buitenlucht. Hierdoor konden ze de effecten van temperatuur, daglicht en het CO2-gehalte isoleren die de correlatie tussen fotosynthese en bladveroudering bepalen.
Fotosynthese
De waarnemingen lieten een sterk effect van fotosynthese zien: in de jaren met verhoogde fotosynthese in de lente en zomer begon de bladveroudering eerder. Elke tien procent toename van de fotosynthetische activiteit zorgde ervoor dat de bladveroudering acht dagen eerder inzette. De experimenten ondersteunden vervolgens deze bevindingen. “Onze analyses suggereren dat seizoensfotosynthese, herfsttemperaturen en daglengte de belangrijkste oorzaken zijn van veroudering,” stelt onderzoeker Deborah Zani. “Verschillende andere factoren, zoals atmosferische CO2-concentraties, zomertemperaturen, lichtniveaus en neerslag lijken ook de veroudering te beïnvloeden, maar alleen indirect door de fotosynthese te beïnvloeden.”
Eerder
Hoewel men dacht dat klimaatverandering ervoor zou zorgen dat bladveroudering wordt uitgesteld, blijkt het tegenovergestelde dus waar. Dit effect wordt namelijk tegengegaan door verhoogde fotosynthese in het voorjaar en de zomer, aangespoord door vroegere bladopkomst in de lente, warmere zomerperiodes en stijgende CO2-concentraties. Kortom, door verhoogde fotosynthese in de lente en zomer, verliezen bomen in de herfst hun bladeren eerder.
Voorspelling
Met dit nieuwe model op zak, besloten de onderzoekers voorspellingen over de toekomst bij te werken. En dat leidde tot een aantal onverwachte bevindingen. Tot nu toe werd gedacht dat door klimaatverandering bladveroudering tegen het einde van de eeuw twee tot drie weken later zou plaatsvinden. “Ons model suggereert nu het tegendeel,” aldus Zani. “Als fotosynthese blijft toenemen, zullen de bladeren drie tot zes dagen eerder verouderen dan nu. Dit betekent dat het groeiseizoen tegen het einde van de eeuw met slechts acht tot twaalf dagen wordt verlengd, ongeveer twee tot drie keer minder dan verwacht.”
Dit heeft vervolgens ook gevolgen voor de opname van CO2. Bomen spelen een cruciale rol in het beheersen van ons klimaat, omdat ze in staat zijn om veel van ons overtollig uitgestoten CO2 op te nemen. Maar nu blijkt dat gematigde bossen misschien toch een beperktere capaciteit hebben om CO2 te absorberen. “Seizoensgebonden CO2-opname zal waarschijnlijk in mindere mate toenemen bij stijgende temperaturen dan oudere modellen voorspelden,” zegt onderzoeksleider Constantin Zohner. De onderzoekers hopen in een vervolgstudie uit te zoeken hoe groot dit effect werkelijk is.
