De foto’s markeren ook het einde voor de monitoringcamera’s, die tijdens deze scheervluchten van onschatbare waarde zijn gebleken.
Op 8 januari scheerde BepiColombo voor de zesde keer langs Mercurius. Maar dit keer was de scheervlucht extra bijzonder: het was namelijk de laatste zwaartekrachtsslinger die de sonde definitief op koers zette naar de kleinste planeet in ons zonnestelsel. Het ruimtevaartuig vloog op slechts enkele honderden kilometers boven de noordpool. En dat leverde voor de laatste keer spectaculaire beelden op.
De 6e scheervlucht
Om 06:59 uur Nederlandse tijd vloog BepiColombo slechts 295 kilometer boven het oppervlak van Mercurius, aan de koude en duistere nachtzijde van de planeet. Zeven minuten later gleed de sonde precies over de noordpool, waarna het een helder uitzicht kreeg op de zonovergoten noordkant van de planeet. Ondertussen zag de sonde ook nog kans om met behulp van zijn drie bewakingscamera’s (die alleen zwartwitfoto’s kunnen maken, met een resolutie van 1024×1024 pixels) enkele foto’s te schieten. En net zoals bij eerdere scheervluchten stelden deze camera’s niet teleur.
Laatste beelden
Voordat we de beelden bekijken, is het goed om te weten dat deze zesde scheervlucht niet alleen de laatste van de missie is, maar ook de laatste keer dat de bewakingscamera’s (de zogenaamde’M-CAM’s’) Mercurius van zo dichtbij vastlegden. Voordat de sonde eind 2026 in een baan rond de planeet komt, wordt de module waarop de camera’s zijn bevestigd namelijk losgekoppeld van de twee orbiters – de Mercury Planetary Orbiter van ESA en de Mercury Magnetospheric Orbiter van JAXA. En ter ere van de laatste inzet van de M-CAM’s duiken we in de drie mooiste beelden van BepiColombo’s zesde nauwe ontmoeting met de kleine planeet.
Kraters nabij de noordpool
Na door de schaduw van Mercurius te zijn gevlogen, maakte monitoringcamera 1 (M-CAM 1) de eerste gedetailleerde beelden van het oppervlak van de planeet. Terwijl het ruimtevaartuig de ‘terminator’ – de grens tussen dag en nacht – overstak, kreeg het de unieke gelegenheid om diep in de eeuwig donkere kraters nabij de noordpool te kijken.
De randen van de kraters Prokofjev, Kandinsky, Tolkien en Gordimer werpen eeuwige schaduwen op hun bodems, waardoor deze donkere kraters behoren tot de koudste plekken in het zonnestelsel – zelfs al staat Mercurius het dichtst bij de zon. Er zijn aanwijzingen dat deze donkere kraters bevroren water bevatten. Of er werkelijk water op Mercurius aanwezig is, is één van de grootste mysteries die BepiColombo zal proberen op te lossen zodra de sonde zich in een baan rond de planeet heeft genesteld.
Vulkanische vlakte
Aan de linkerkant van de noordpool van Mercurius strekt zich de enorme vulkanische vlakte Borealis Planitia uit. Dit is het grootste gebied van ‘gladde vlaktes’ op Mercurius, ontstaan door gigantische lava-uitbarstingen die 3,7 miljard jaar geleden de planeet bedekten. Deze lava stroomde over oude kraters, zoals de Henri- en Lismer-kraters die op bovenstaande beelden te zien zijn. De plooien die het oppervlak doorkruisen, zijn in miljarden jaren ontstaan, waarschijnlijk door de inkrimping van de planeet terwijl het binnenste afkoelde. Het volume lava dat Borealis Planitia vormt, is vergelijkbaar met de omvang van vulkanische uitbarstingen die op aarde massale uitstervingen veroorzaakten, zoals de catastrofale gebeurtenis aan het einde van de Permische periode, 252 miljoen jaar geleden.
Lava
Een andere foto gemaakt met M-CAM 1, die slechts vijf minuten na de eerste foto is genomen, toont hoe grote delen van het met kraters bedekte oppervlak van Mercurius zijn geëffend door lava van vulkanische uitbarstingen.
Deze effening is zichtbaar in de 290 kilometer brede krater aan de rechterkant van het beeld, genaamd Mendelssohn. Terwijl de buitenrand nog zichtbaar is, is het grootste deel van de krater opgevuld met hetzelfde gladde materiaal dat ook de omliggende vlaktes bedekt. Kleinere, recentere inslagkraters zijn te zien in de verder gladde bodem van de Mendelssohn-krater. Verderop kreeg de Rustaveli-krater hetzelfde lot te verduren. Linksonder in het beeld ligt het indrukwekkende Caloris-bekken, de grootste inslagkrater van Mercurius, met een diameter van meer dan 1500 kilometer.
Vulkanisme
BepiColombo’s derde beeld van deze scheervlucht, genomen door M-CAM 2, toont indrukwekkende sporen van vulkanische activiteit en gigantische inslagen die helder materiaal aan het oppervlak blootleggen.
De heldere vlek vlakbij de bovenrand van het beeld is Nathair Facula, het gevolg van de grootste vulkanische explosie op Mercurius. De vulkaanmond heeft een diameter van zo’n 40 kilometer en is het epicentrum van ten minste drie enorme uitbarstingen geweest. Links daarvan ligt de relatief jonge Fonteyn-krater, die zo’n 300 miljoen jaar geleden werd gevormd. Het stralende puin rondom de inslag verraadt de jeugdigheid van deze indrukwekkende krater.
Rustaveli
Rustaveli, ongeveer in het midden van Mercurius in dit beeld, heeft een diameter van ongeveer 200 kilometer. Binnen de rand ligt een ring van pieken, waardoor het een zogenaamde ‘peak ring basin’ is. Deze pieken steken nauwelijks boven het gladde materiaal op de bodem van Rustaveli uit, wat suggereert dat de krater is overspoeld door lava.
Schat aan kennis
Al met al heeft deze zesde en laatste scheervlucht van BepiColombo langs Mercurius niet alleen prachtige beelden opgeleverd, maar ook nieuwe inzichten verschaft in de geologie en mysteries van deze intrigerende planeet. “Hoewel BepiColombo’s hoofdmissie pas over twee jaar van start gaat, hebben alle zes scheervluchten langs Mercurius ons al een schat aan kennis gebracht”, aldus Geraint Jones, projectwetenschapper van BepiColombo bij ESA.
Wanneer de sonde eind 2026 in een baan rond Mercurius komt, zullen de orbiters zich loskoppelen en zich in hun eigen banen nestelen. Vanaf begin 2027 beginnen beide orbiters met het verzamelen van gegevens gedurende een jaar, met een optie om de missie met een extra jaar te verlengen.
