Een gewonde aap die voor dokter speelt; in Indonesië hebben ze dit – voor het eerst! – zien gebeuren. Zo blijkt uit recent onderzoek dat een orang-oetan zijn gezichtswond wist te behandelen met de gekauwde bladeren van een lianensoort.
De onderzoekers zijn er een beetje ondersteboven van; in het Indonesische natuurreservaat Gunung Leuser National Park begon een orang-oetan pardoes zijn gezichtswond te behandelen op een wel héél bijzondere manier. De orang-oetan draagt de naam Rakus en behoort tot de soort Pongo abelii. Normaal is het verblijf in het park (redelijk) veilig voor de dieren. Ondanks dat liep Rakus toch een flinke beschadiging op onder zijn oog, waarschijnlijk veroorzaakt door een vechtpartij met een andere aap. Na drie dagen had Rakus genoeg van de pijn; hij rukte (selectief) bladeren van de lianensoort Fibraurea tinctoria, ook wel Akar Kuning genoemd, en begon hierop te kauwen. Vervolgens gebruikte de aap het vrijgekomen sap om dit direct op de wond te smeren. Na een half uur stopte Rakus met kauwen, om vervolgens de rest van de plant óók op de wond te smeren. Volgens de onderzoekers is de behandeling een primeur. Wetenschapper Isabelle Laumer heeft meegewerkt aan het onderzoek. Ze vult aan: “Deze en aanverwante lianensoorten staan bekend om hun geneeskrachtige werking. Ze gaan infecties tegen en bevorderen het herstel van de wond. Het is ook erg interessant om te noemen dat de wond van Rakus al na vijf dagen geheeld was.” Het onderzoek is gepubliceerd in het blad Scientific Reports.
Gezichtswond
De wetenschappers hebben het bijzondere gedrag waargenomen tijdens hun dagelijkse bezichtigingsronde door het park. Laumer vertelt: “Tijdens onze dagelijkse observaties van de orang-oetans viel het ons op dat een mannetje, genaamd Rakus, een gezichtswond opgelopen had. Deze wond is waarschijnlijk afkomstig van een gevecht met een andere mannelijke aap.” Enkele dagen later observeerde het team hoe Rakus zichzelf zorgzaam aan het behandelen was. Volgens de wetenschappers roept dit altijd de vraag op hoe bewust een diersoort dit bijzondere gedrag vertoond. Laumer vervolgt: “Het gedrag van Rakus was opzettelijk, omdat hij alleen zijn wond behandelde – en dus geen andere lichaamsdelen aanraakte. Dit gedrag kwam meerdere keren voor, waarna Rakus ‘de behandeling’ dus afsloot door de plantenresten op de wond te smeren. Het hele proces nam een hoop tijd in beslag.” Laumer krijgt bijval van Caroline Schuppli, een mede-onderzoeker en tevens teamlid. “Het is mogelijk dat het behandelen van wonden met Fibraurea tinctoria een individuele uitvinding is,” laat Schuppli weten. “Orang-oetans in dit gebied willen deze lianensoort echter vaak niet eten. Het zou echter goed kunnen dat een individu per ongeluk zijn wond heeft aangeraakt na het eten van de plant, waardoor er een beetje sap in terecht kwam. Dit zou moeten leiden tot een directe vorm van pijnverlichting. Misschien dat dit ook de reden is dat dit zo vaak wordt herhaald.”
Dokter dier
Het is zeker niet de eerste keer dat een diersoort zijn eigen wonden weet te behandelen met behulp van een plant. De wetenschappers wijzen er echter op dat deze vorm van behandeling vaak een stuk minder specifiek en doelbewust is. Zo wrijven mensapen soms bepaalde planten over lichaamsdelen om zo spierpijn tegen te gaan. Het echt medisch behandelen van een wond op de manier zoals Rakus dat deed, is echter nog nooit eerder geobserveerd in het wild. De unieke aard van het gedrag zorgt er dan ook voor dat de onderzoekers flink aan het speculeren zijn wat betreft de achterliggende reden. Schluppi sluit af: “Bij mensapen uit zowel Afrika als Azië kunnen verschillende vormen van actieve wondverzorging gevonden worden. Het is dan ook goed mogelijk dat er een soort van gedeeld mechanisme aanwezig is dat ervoor zorgt dat medische substanties herkend kunnen worden. Daarnaast zou het goed kunnen dat mensen een verre voorouder delen met apen die dit gedrag ook al vertoonde.”
Zoals aangegeven in het bovenstaande artikel is dit zeker niet de eerste keer dat een diersoort besluit om voor dokter te spelen. Zo zijn er veel verschillende diersoorten die specifieke plantdelen eten op het moment dat ze ziek zijn. Daarnaast is ook al eerder bewezen dat mussen soms geneeskrachtige bladeren in hun nest leggen, om op deze manier zichzelf en hun jongen te beschermen tegen parasieten. Er bestaat zelfs een mierensoort die zijn eigen antibiotica kan maken via een speciale klier op z’n rug. Wil je meer lezen over apen die hun eigen wonden behandelen? Kijk dan eens hier.
