De mierensoort Megaponera Analis heeft een zeer beperkt dieet: ze eten alleen termieten. Dit betekent dat ze altijd moeten jagen en vechten met termietensoldaten om te kunnen eten en hierbij vallen dan ook dikwijls gewonden. Nu blijkt uit nieuw onderzoek dat deze mieren een manier hebben ontwikkeld waarbij ze ontstoken wonden van andere mieren kunnen behandelen met antibiotica.
De mierensoort is zo oorlogszuchtig dat deze in de volksmond ook wel wordt vernoemd naar de Matabele: een oude Afrikaanse stam die naam en faam heeft gemaakt door verschillende volken te overwinnen. Nu blijkt dus uit nieuw onderzoek dat Matabele-mieren infecties kunnen herkennen en behandelen. Deze behandeling werkt erg goed: meer dan 90% van de behandelde mieren overleeft de infectie. Wetenschapper Erik Frank heeft meegewerkt aan het onderzoek. Hij laat weten: “Naast mensen ken ik geen andere levende wezens die zulke verfijnde medische behandelingen uit kunnen voeren.” Het onderzoek is gepubliceerd in het blad Nature Communications.
Mierenmedicijn
Voor het onderzoek hebben de wetenschappers onderzoek gedaan naar de antibiotische afscheiding die de mieren zelf produceren. Hieruit blijkt dat er in totaal 112 verschillende stofjes in het middel zitten en dat de helft hiervan een anti-microbisch effect hebben. De mieren kunnen deze infecties herkennen. Zo legt Frank uit: “Chemische analyses in samenwerking met (mijn collega-onderzoeker, red.) Thomas Schmitt hebben laten zien dat het koolwaterstofprofiel van de mierencuticula kan veranderen als gevolg van een wondinfectie.” In simpelere termen betekent dit, dat de buitenkant van een mier (cuticula) een chemische verandering ondergaat op het moment dat een mier een infectie heeft. Dit is dus een verandering die de mieren kunnen waarnemen, waarna ze een antibioticum produceren met een klier op hun rug en dit vervolgens op de wond smeren. Dit zorgt ervoor dat er een soort van ‘laagje’ op de wond ontstaat, waardoor de infectie dus wordt bestreden en er geen nieuwe infecties kunnen ontstaan.
Inspiratie
De resultaten zijn significant, omdat voor mieren de grootste bron van infectie het pathogeen Pseudomonas aeruginosa is. Dit is een pathogeen dat ook voor mensen heel vervelend kan zijn. Echter zijn er al meerdere varianten van het pathogeen dat resistent is geworden voor de huidige antibiotica. De onderzoekers willen dan ook het medicijn van de mieren bestuderen en vertalen naar een variant die ook voor mensen nuttig kan zijn. Voor een volgend onderzoek willen de wetenschappers meer mierensoorten bestuderen. De hamvraag hierbij is vooral of Matabele-mieren uniek zijn in het spelen van doktertje, of dat meer mierensoorten ook wonden behandelen met een eigen antibiotica.
Dit is trouwens niet de eerste keer dat er een link gelegd wordt tussen mieren en antibiotica. Zo bleek uit eerder onderzoek al dat honingmieren een soort van mierenhoning produceren die ook kan werken als een antibioticum. Inheemse volkeren gebruiken deze mierenhoning al duizenden jaren lang als natuurlijk medicijn. Wil je meer weten over mierenhoning? Kijk dan eens hier.
