Misschien is het toch nog niet zo slecht met de mensheid gesteld als gedacht. Onderzoek van University College London en Oxford University toont aan dat de meeste mensen liever zichzelf dan anderen pijn doen om een zakcentje te verdienen.
De Britse onderzoekers verzamelden 160 proefpersonen. Elke proefpersoon kreeg een rol. De één was besluitvormer. De ander ontvanger. Vervolgens werd elke besluitvormer anoniem aan een ontvanger gekoppeld. De besluitvormer wist dus niet wie de ontvanger was en vice versa. De besluitvormers namen plaats in een kamertje en konden daar geld verdienen. Maar er zat een addertje onder het gras: ze kregen het geld niet voor niets. Ze kregen het geld pas nadat ze milde elektrische schokken hadden gehad die aangepast waren aan hun pijngrens: de schokken waren pijnlijk, maar niet ondraaglijk. De besluitvormer kon zo per ronde tot twintig elektrische schokken krijgen en tot twintig pond verdienen. Elke keer kregen de besluitvormers een keuze voorgelegd. Zo konden ze bijvoorbeeld kiezen voor zeven schokken voor tien pond. Of tien schokken voor vijftien pond. In de helft van de gevallen kregen ze de schokken zelf. In de andere helft van de gevallen kregen ze te horen dat de ontvanger de schokken kreeg. In alle situaties kreeg de besluitvormer het geld.
Resultaten
Uit het onderzoek blijkt dat mensen gemiddeld bereid waren om 20 pond per schok mis te lopen om te voorkomen dat ze zelf pijn zouden ondervinden. Maar, heel verrassend: ze waren bereid om gemiddeld 40 pond per schok mis te lopen als dat betekende dat de ontvanger geen schokken zou krijgen. Bijvoorbeeld: ze zouden gemiddeld acht pond betalen om te voorkomen dat de ontvanger twintig schokken zouden krijgen, maar waren slechts bereid om vier pond te betalen om zichzelf datzelfde te besparen. Ook moest er meer geld tegenover staan wilden ze anderen extra schokken geven dan wanneer ze zichzelf extra schokken moesten geven. Bij de experimenten moeten twee belangrijke opmerkingen worden gemaakt: de besluitvormer wist dat alles anoniem gebeurde. De besluitvormers wisten dus dat ze niet bang hoefden te zijn voor wraakacties van de ontvanger. Ten tweede was de besluitvormers expliciet verteld dat de schokken die de ontvangers zouden krijgen tevens aan hun pijngrens waren aangepast en dus ook voor de ontvanger wel voelbaar, maar niet ondraaglijk waren.
Goed doel
Aan het eind van het onderzoek kregen de besluitvormers de mogelijkheid om een deel van hun tijdens de experimenten verdiende geld aan een goed doel te geven. Hoewel deze besluitvormers zeer altruïstisch waren – de meesten wilden de ontvangers pijn besparen – doneerden ze slechts twintig procent van hun winst. Dat is in lijn met eerder onderzoek dat suggereerde dat de mate van altruïsme sterk afhankelijk is van de context. “Het uitwisselen van geld breng het slechtste naar boven in mensen die tegelijkertijd wanneer ze de kans krijgen om geheel onzelfzuchtig anderen te helpen en te voorkomen dat die anderen lijden, dat doen,” stelt onderzoeker Molly Crockett.
Het feit dat mensen in ruil voor geld liever zichzelf dan andere pijn doen, is wel verrassend. “Recente theorieën beweren dat mensen de belangen van anderen tot zekere hoogte op waarde kunnen schatten, maar die belangen nooit waardevoller vinden dan die van zichzelf. Wij hebben aangetoond dat als het op pijnigen aankomt, de meest mensen anderen voor zichzelf plaatsen. Mensen hebben liever baat bij hun eigen pijn dan bij de pijn van iemand anders.”