We zijn dichter bij een apocalyps dan ooit: doemdagklok tikt richting middernacht met slechts 89 seconden te gaan

De verschuiving van de wijzers van de doemdagklok benadrukt de dringende bedreigingen waarmee de wereld te maken heeft.

Het Bulletin of the Atomic Scientists heeft aangekondigd dat de wijzers van de doemdagklok of Doomsday clock zijn verschoven naar 89 seconden voor middernacht. Het is een zorgwekkende mijlpaal. Nooit eerder waren we namelijk zo dicht bij de apocalyps als nu.

De doemdagklok
Elk jaar beoordeelt het Bulletin hoeveel tijd we nog hebben om een ramp voor de mensheid te voorkomen. In de afgelopen 75 jaar zijn de wijzers van de klok zowel vooruit als achteruit verschoven, afhankelijk van de stappen die zijn gezet om bedreigingen zoals klimaatverandering en kernoorlog het hoofd te bieden. De klok wordt beïnvloed door verschillende bedreigingen, zoals kernwapens, de klimaatcrisis, kunstmatige intelligentie, infectieziekten en de conflicten in Oekraïne en het Midden-Oosten.

Wat is de doemdagklok?
De doemdagklok werd in 1947 in het leven geroepen om in één oogopslag weer te kunnen geven in hoeverre de mensheid erop afstevent de planeet (en misschien zelfs zichzelf) te vernietigen. Daarbij wordt de klok steevast op een aantal minuten voor middernacht gezet, waarbij middernacht dus symbool staat voor de apocalyps. In de tijd dat de doemdagklok geboren werd – kort na de Tweede Wereldoorlog – vreesde men sterk dat de inzet van kernwapens de apocalyps zou inluiden. En bij het bepalen van de tijd op de doemdagklok werd in beginsel dan ook vooral gekeken naar de ontwikkeling van die wapens en de mate waarin landen dreigden met inzet ervan. Het resulteerde erin dat de doemdagklok in het jaar van oprichting – 1947 dus – op 7 minuten voor middernacht werd gezet, maar in 1953 – de Koude Oorlog was toen in volle gang – op 2 minuten voor 12 kwam te staan. Inmiddels zijn kernwapens lang niet meer de enige dreiging die in overweging wordt genomen alvorens de wijzers van de doemdagklok worden verzet. Zo wordt sinds 2017 bijvoorbeeld ook de dreiging van de catastrofale effecten van klimaatverandering meegenomen. Waar de wijzers van de doemdagklok temidden van al het tumult in de wereld op uitkomen wordt met enige regelmaat besproken binnen een speciaal comité – het Science and Security Board van het Bulletin of the Atomic Scientists – waarin vooraanstaande wetenschappers zitting hebben.

In 2023 werd de klok voor het laatst verzet. Het Bulletin plaatste de wijzers op anderhalve minuut voor middernacht, een stand die toen dichter bij de apocalyps was dan ooit tevoren. Zelfs tijdens de Koude Oorlog stond de klok niet zo dicht bij middernacht. Maar nu zijn de wijzers dus nog verder opgeschoven, het dichtst bij middernacht in de 78-jarige geschiedenis van de kok.

Dichterbij middernacht dan ooit tevoren
Waarom? Het Bulletin waarschuwt voor ‘extreme gevaren’ en bedreigingen voor de mensheid. “De wereld heeft te weinig gedaan om de existentiële risico’s, die de mensheid als geheel bedreigen, aan te pakken”, verklaart Daniel Holz, professor in astronomie en astrofysica aan de Universiteit van Chicago en voorzitter van de Science and Security Board van het Bulletin, dat de klok instelt. “Door de klok dichter bij middernacht te plaatsen, sturen we een krachtig signaal. Elke seconde vertraging in het keren van het tij vergroot de kans op een wereldwijde ramp.”

Verenigde Staten, China en Rusland
Kortom, de tijd op de klok in 2025 toont aan dat de wereld zich op een pad van ongekende risico’s bevindt. “In 2024 kwam de mensheid steeds dichter bij een catastrofe”, zo meldt het Bulletin. “De trends die de Science and Security Board al jaren zorgen baren, zetten zich voort, en ondanks de duidelijke signalen van gevaar, hebben nationale leiders en hun samenlevingen nagelaten de noodzakelijke stappen te zetten om de koers te wijzigen.” De Verenigde Staten, China en Rusland dragen de grootste verantwoordelijkheid om de wereld van de afgrond te redden, zo stelt het Bulletin.

Eerdere tijden
Ook in 2020 werd de doemdagklok verzet. Toen werd de tijd aangepast van 2 minuten voor middernacht (in 2019) naar 100 seconden voor middernacht. In 2021 en 2022 bleef de klok op deze stand staan. In 2023 werd de klok opnieuw vooruitgezet naar 90 seconden voor middernacht, en nu is deze zelfs verder verschoven naar 89 seconden voor middernacht—een nieuw record. Dit is een groot verschil met 1947, toen de klok zoals gezegd op 7 minuten voor middernacht werd gezet. In 1953, te midden van de Koude Oorlog, werd de klok voor het eerst gevaarlijk dichtbij middernacht geplaatst, op 2 minuten voor 12. In de jaren daarna stond de klok niet meer zo dichtbij, en in 1991 werd zelfs 17 minuten voor 12 gemeten. Daarna ging het snel bergafwaarts: van 14 minuten voor 12 in 1995 naar 7 minuten voor 12 in 2002. Tien jaar later stond de klok op 5 voor 12, en in 2018 werd de tijd weer gelijk aan die van 1953, met 2 minuten voor 12. Sindsdien is de klok steeds dichter naar middernacht verschoven.

Bij het bepalen van de nieuwe tijd wees het Bulletin dus vooral op het gebrek aan urgentie in de aanpak van de steeds grotere gevolgen van klimaatverandering, de wereldwijde opmars van kernbewapening, het toenemende gebruik van generatieve AI in desinformatiecampagnes en militaire toepassingen, en de gebrekkige voorbereiding op opkomende ziekteverwekkers. Ook werd de terugtrekking van president Trump uit mondiale klimaatakkoorden en gezondheidsverdragen genoemd. “Omdat de wereld al gevaarlijk dicht bij de afgrond staat, moet elke stap richting middernacht worden beschouwd als een alarmerend teken van extreem gevaar en een onmiskenbare waarschuwing”, aldus Holz.

De gevaren
Het risico op nucleaire oorlog blijft toenemen door de opbouw van nucleaire wapens en het afbreken van belangrijke verdragen. Rusland heeft het New START-verdrag opgeschort en zich teruggetrokken uit het Comprehensive Nuclear Test Ban Treaty, terwijl China zijn arsenaal snel uitbreidt. De VS lijken geneigd hun nucleaire voorraad uit te breiden, wat het gevaar vergroot dat een ‘beperkt’ gebruik van kernwapens als beheersbaar wordt gezien, wat ons in een nucleaire oorlog zou kunnen storten. Bovendien rijzen er zorgen over het gebruik van kunstmatige intelligentie (AI) in oorlogswapens, zoals het nemen van militaire beslissingen of het ondersteunen daarvan, wat levens op grote schaal kan kosten. De vraag is hoe AI kan worden ingezet bij beslissingen over kernwapens, en of dodelijke autonome wapens die zonder menselijke tussenkomst doelen kunnen vernietigen, acceptabel zijn. Tegelijkertijd verstoren steeds grotere problemen in het wereldwijde informatiesysteem de samenleving, en AI heeft het potentieel om de chaos verder te verergeren. Daarnaast was 2024 was het heetste jaar ooit, met extreme weersomstandigheden zoals overstromingen, hitte, droogte en bosbranden die wereldwijd verwoestingen aanrichtten. Ondanks de toenemende gevolgen bleven de wereldwijde broeikasgasemissies stijgen, terwijl investeringen in klimaatadaptatie en emissiereductie onvoldoende waren. In veel landen, inclusief de VS, werd klimaatverandering als een lage prioriteit beschouwd tijdens verkiezingscampagnes. En ten slotte blijven infectieziekten een constante bedreiging voor de mensheid, maar het scepticisme over volksgezondheidsmaatregelen is toegenomen na COVID-19. Ook is er groeiende bezorgdheid over de proliferatie van pathogeenlaboratoria en het kwaadaardige gebruik van AI in biologisch onderzoek.

Hoewel de boodschap urgent is, is de klok niet bedoeld om angst te zaaien, zo benadrukt het Bulletin. Wel willen ze bewustwording en actie stimuleren. De volledige verklaring bevat een lijst van noodzakelijke maatregelen om de wereld veiliger te maken en roept mensen op hun regeringen aan te sporen tot actie. Want: het is nog niet te laat. “Er is nog steeds tijd om de juiste keuzes te maken en de wijzers van de doemdagklok terug te zetten”, onderstreept Juan Manuel Santos, voormalig president van Colombia en Nobelprijswinnaar voor de Vrede. “In Colombia zeggen we: ‘Cada segundo cuenta’, elke seconde telt. Laten we ze verstandig gebruiken.”

Bronmateriaal

"Doomsday Clock moves closest ever to apocalypse—at 89 seconds to midnight" - University of Chicago
"Doomsday Clock set at 89 seconds to midnight, closest ever to human extinction" - University of Chicago
Afbeelding bovenaan dit artikel: Bulletin of the Atomic Scientists

Fout gevonden?

Interessant voor jou

Voor jou geselecteerd