Het is 100 seconden voor twaalf.
Geen uren of minuten meer, maar seconden. Zo dicht komen we nu bij middernacht in de buurt. De doemdagklok drukt ons met de neus op de feiten over hoe we er momenteel wereldwijd voorstaan. Want door dreigende gevaren van onder meer een nucleaire oorlog en klimaatverandering, komen we nu dichterbij de catastrofale twaalf uur dan ooit tevoren.
De iconische doemdagklok die in 1947 in het leven werd geroepen symboliseert de ernstige gevaren voor de mensheid en geeft aan hoe we er op het moment voorstaan. Twaalf uur staat hierbij symbool voor een wereldwijde catastrofe oftewel het einde van de wereld (zoals wij die kennen). En ondertussen komen we steeds dichterbij middernacht in de buurt. In 1991 stond de klok nog op 17 voor 12. Maar in 2012 was het al 5 minuten voor 12. In de jaren die volgden, kroop de grote wijzer steeds dichter naar de 12 toe: in 2016 was het 3 voor 12, in 2017 2,5 voor 12, in 2018 2 voor 12 en nu nog maar 100 seconden voor 12.
Dat de grote wijzer dit jaar opnieuw dichter naar de 12 toe is gekropen, is slecht nieuws. “We drukken er mee uit hoe de wereld in enkele seconden op een ramp afstevent,” zegt Rachel Bronson, president en CEO van Bulletin van de Atomic Scientists. “We zijn momenteel dichter bij de doemdag dan we ooit in de geschiedenis van de doemdagklok zijn geweest. We worden geconfronteerd met een echte noodsituatie; een absoluut onaanvaardbare stand van zaken.”
Oorzaken
In de verklaring belichten de onderzoekers drie factoren die hebben bijgedragen aan het verzetten van de doemdagklok. In de eerste plaats spelen kernwapens een grote rol. Nationale leiders hebben in het afgelopen jaar namelijk verschillende belangrijke verdragen en onderhandelingen op het gebied van wapenbezit beëindigd of ondermijnd. Dit heeft de kans op een nieuwe nucleaire wapenwedloop vergroot. Politieke conflicten met betrekking tot nucleaire programma’s in Iran en Noord-Korea zijn nog steeds onopgelost of zelfs verergerd. Bovendien bestaat er vrijwel geen samenwerking tussen de Verenigde Staten en Rusland als het gaat om wapenbeheersing. “Gevaarlijke rivaliteit en vijandigheid onder grootmachten verhoogt de kans op een nucleaire blunder,” zegt directievoorzitter van Bulletin van de Atomic Scientists, Jerry Brown.
Klimaat
Daarnaast zijn er grote zorgen over het veranderende klimaat. Overheden treden nog lang niet accuraat op om klimaatverandering een halt toe te roepen. Tijdens VN-klimaatbijeenkomsten hielden nationale afgevaardigden mooie toespraken, maar presenteerden weinig concrete plannen om de CO2-uitstoot verder in te perken. En dat terwijl de effecten van de door de mens veroorzaakte klimaatverandering het afgelopen jaar duidelijker waren dan ooit. 2019 gaat bijvoorbeeld de boeken in als een van de warmste jaren sinds het begin van de metingen. Grote bosbranden waren aan de orde van de dag en gletsjerijs smolt als de wiedeweerga.
Nepnieuws
Als laatste stippen de onderzoekers de gevaarlijke gevolgen van nepnieuws aan. “Aanhoudende corruptie binnen de informatietechnologie waarvan democratie en de publieke besluitvorming afhankelijk zijn, heeft de nucleaire- en klimaatdreiging vergroot,” zo valt in de verklaring te lezen. In het afgelopen jaar hebben veel regeringen nepnieuws verspreid om wantrouwen in instellingen en tussen landen te zaaien. Misleidingscampagnes – en leiders die de grens tussen feit en fantasie proberen te vervagen – vormen een ernstige bedreiging voor de democratie. En dat is alles behalve bevordelijk voor het stichten van vrede en het beschermen van onze planeet.
Actieplannen
Tegelijkertijd komen de onderzoekers met mogelijke actieplannen om de wijzers van de klok weer terug te draaien. Zo stellen ze voor dat Amerikaanse en Russische leiders terugkeren naar de onderhandeltafel om maatregelen te nemen om een wapenwedloop te voorkomen. We moeten volgens de onderzoekers bijvoorbeeld streven naar verdere reducties van kernwapens. Bovendien moeten doelstellingen uit het Parijse klimaatakkoord beter nageleefd worden zodat we de opwarming van de aarde tot 2 graden Celsius kunnen beperken. Het betekent dat geïndustrialiseerde landen hun uitstoot snel moeten terugdringen en dat toezeggingen daadwerkelijk nageleefd moeten worden. Ten slotte moet misbruik van wetenschap ontmoedigd en bestraft worden. Er is daarnaast een gerichte aanpak nodig om te voorkomen dat de informatietechnologie het vertrouwen van het publiek in politieke instellingen, in de media en in het bestaan van de objectieve realiteit zelf, ondermijnt.
Dat het nu tijd is voor actie, staat als een paal boven water. “We vragen wereldleiders om zich bij ons aan te sluiten en er in 2020 aan te werken om de mensheid van de rand weg te trekken,” zegt Mary Robinson, voormalig Hoge Commissaris voor de mensenrechten van de VN. “De doemdagklok staat nu 100 seconden voor middernacht; de meest gevaarlijke situatie waarmee de mensheid ooit is geconfronteerd. Het is nu tijd om samen te komen; om ons te verenigen én te handelen.”
