Het feit dat de gletsjer – die genoeg ijs herbergt om de zeespiegel 65 centimeter te laten stijgen – zich wél razendsnel terugtrekt wijst er namelijk op dat er blijkbaar niet zo heel veel voor nodig is om deze uit balans te brengen.
De Thwaites-gletsjer, die de toepasselijke bijnaam doemsdaggletsjer draagt, is al geruime tijd het zorgenkindje van Antarctica. De gletsjer trekt zich razendsnel terug en is nu al verantwoordelijk voor ongeveer 4 procent van de wereldwijde zeespiegelstijging. Onderzoekers houden ‘m dan ook nauwlettend in de gaten. Maar ondanks deze goede monitoring, heeft de gletsjer toch nog verrassingen in petto. Zo blijkt ie opvallend genoeg langzamer te smelten dan gedacht. Goed nieuws is dit overigens allerminst.
De Thwaites-gletsjer is een van de snelst veranderende gletsjers op Antarctica. De zogenoemde grounding line – het punt waarop gletsjerijs niet langer vastzit aan de onderliggende bodem, maar begint te drijven (het beginpunt van de ijsplaat) – heeft zich sinds eind jaren negentig zo’n veertien kilometer teruggetrokken. Een groot deel van de ijskap ligt onder zeeniveau en is vatbaar voor snel, onomkeerbaar ijsverlies, waardoor de zeespiegel wereldwijd binnen enkele eeuwen met meer dan een halve meter zou kunnen stijgen.
Op dit moment wordt de Thwaites-gletsjer nog enigszins op zijn plek gehouden door een ijsplaat. IJsplaten zijn eigenlijk permanent drijvende platen die aan de kust vastzitten en worden gevormd waar gletsjers die van het land stromen, de zee ontmoeten. De ijsplaat werkt als een soort kurk en houdt de gletsjer tegen. De vraag is echter hoe lang deze nog stand weet te houden. Eerdere studies hebben namelijk uitgewezen dat de ijsplaat in bijzonder zwaar weer verkeert. Dat komt onder andere doordat warm oceaanwater de onderkant aantast.
Studie
Onderzoekers besloten daarom een kijkje te nemen onder de gletsjer. Dit deden ze door 600 meter diepe boorgaten te maken, op ongeveer twee kilometer afstand van de grounding line (zie kader). Vervolgens lieten ze hier de op afstand bestuurbare onderwaterrobot Icefin in zakken. De waarnemingen van Icefin van de zeebodem en het ijs rond de grounding line, geven meer inzicht in hoe smeltsnelheden onder de ijsplaat variëren. Daarnaast hoopten de onderzoekers tevens beter te gaan begrijpen hoe het ijs en de oceaan in dit kritieke gebied op elkaar inwerken. De metingen vergeleek het team vervolgens met waarnemingen van de smeltsnelheid op vijf andere locaties onder de ijsplaat.
Uit de resultaten blijkt dat in negen maanden tijd, het water nabij de grounding line warmer en zouter is geworden. Maar opvallend genoeg smelt het ijs aan de basis gemiddeld met ‘slechts’ twee tot vijf meter per jaar: minder dan eerder gemodelleerd. Anders gezegd, hoewel het ijs onder de drijvende ijsplaat nog steeds in toenemende mate smelt, is de huidige smeltsnelheid trager dan veel computermodellen schatten. Kortom: de doemdaggletsjer smelt dus langzamer dan gedacht.
Uit balans
Dat de gletsjer langzamer smelt, is te herleiden naar een laag zoet water tussen de bodem van de ijsplaat en de onderliggende oceaan, waardoor de smeltsnelheid langs vlakkere delen vertraagt. Maar dit betekent niet dat we nu opgelucht adem kunnen halen. “Onze resultaten zijn een verrassing, maar de gletsjer zit nog steeds in de problemen,” zegt onderzoeker Peter Davis. “Als een ijsplaat en een gletsjer in evenwicht zijn, zal de hoeveelheid ijs dat van het continent stroomt, overeenkomen met de hoeveelheid ijs dat verloren gaat door smelt en het afkalven van ijsbergen. Wat we hebben ontdekt, is dat ondanks weinig smelt, de gletsjer zich nog steeds razendsnel terugtrekt. Het lijkt er dus op dat er niet veel nodig is om de gletsjer uit balans te brengen.”
Scheuren en breuken
De onderzoekers waren ook verrast door het merkwaardige onderwaterlandschap dat ze onder het ijs aantroffen. Zo ontdekten ze vreemde trapachtige terrassen en spleten – grote scheuren die helemaal door de ijsplaat gaan. En precies op deze plekken kwijnt het ijs in bijzonder hoog tempo weg. Dit betekent dat er dus met name ijs smelt in breuken, scheuren en spleten in de ijsplaat. Het is is zorgwekkend, omdat deze spleten gevuld worden met warm en zout water. Hierdoor worden de spleten groter en groter en kunnen zo de stabiliteit van de ijsplaat op lange termijn beïnvloeden. “Dit kan een belangrijke trigger zijn voor de instorting van de ijsplaat,” zo vrezen de onderzoekers.
De bevindingen verschaffen een duidelijk beeld van de veranderingen die plaatsvinden onder de gevreesde Thwaites-gletsjer. Bovendien blijkt nu dat de snelle terugtrekking van de gletsjer aangedreven wordt door andere processen dan onderzoekers in eerste instantie dachten. “Dankzij nieuwe manieren om de gletsjer te observeren, begrijpen we nu dat het niet alleen belangrijk is om te weten of er ijs smelt, maar ook hoe en waar,” zegt onderzoeker Britney Schmidt. De studie verbetert dan ook ons vermogen om te modelleren hoe het de Thwaites-gletsjer in de toekomst zal vergaan. Bovendien betekenen de resultaten een belangrijke stap voorwaarts in ons begrip over de bijdrage van gletsjer aan de toekomstige zeespiegelstijging.
