Uit onderzoek blijkt dat ernstige hartaanvallen vaker aan het begin van de werkweek voorkomen dan op enig ander moment. En stress om werk zou zomaar eens een belangrijke factor kunnen zijn.
Als je op zondagavond opkijkt tegen de nieuwe werkweek die bijna van start gaat, ben je niet de enige. Veel mensen hebben enigszins moeite om na een lekker weekend weer in het werkritme te komen. Maar nu blijkt dat de maandag om nog een andere reden tot minst leuke dag van de week kan worden bestempeld. Want uit een studie blijkt dat de kans op een dodelijke hartaanval op maandag het grootst is.
Hartaanval
Hartaandoeningen, waaronder hartaanvallen, komen veelvuldig voor. In 2021 kwamen er ongeveer 35.000 mensen met een hartaanval in ons land in het ziekenhuis terecht. En elke dag sterven er gemiddeld zo’n dertien mensen als gevolg hiervan. “Hartaanvallen zijn dan ook een groot probleem,” vertelt onderzoeker Jack Laffan in een interview met Scientias.nl. “Hartaandoeningen zijn wereldwijd zelfs de belangrijkste doodsoorzaak.” Het is daarom van vitaal belang dat wetenschappers beter gaan begrijpen hoe en waarom hartaanvallen plaatsvinden.
Studie
Om daar meer over te weten te komen, analyseerden Laffan samen met zijn collega’s gegevens van meer dan 10.000 hartpatiënten afkomstig uit Ierland (7.112 in de Republiek Ierland en 3.416 in Noord-Ierland). Zij waren tussen 2013 en 2018 in het ziekenhuis opgenomen en leden aan de ernstigste vorm van een hartaanval. Deze vorm staat bekend als ST-elevatie myocardinfarct (STEMI), waarbij één van de belangrijkste slagaders van het hart volledig is geblokkeerd. Dit is een levensbedreigende situatie, wat zelfs kan leiden tot een hartstilstand.
Maandag
Na analyse van de gegevens, komen de onderzoekers tot een opmerkelijke ontdekking. Zo blijkt dat de meeste levensbedreigende hartaanvallen aan het begin van de week plaatsvinden, met ook nog eens een opvallende piek op maandag. “Hartaanvallen komen de hele week voor,” legt Laffan uit. “Maar wanneer we een grote populatie over een lange periode analyseren, dan zien we een opvallende toename op maandag.”
Blue Monday
Een geheel nieuwe ontdekking is dit overigens niet. “Het lijkt misschien verrassend,” zegt Laffan, “maar dit fenomeen is al wel eerder beschreven.” Tot nu toe hebben onderzoekers alleen nog niet volledig kunnen verklaren waarom dit zogenoemde ‘Blue Monday’-fenomeen optreedt. “Dit blijft dan ook iets opmerkelijks,” aldus Laffan.
Verklaring
Eerdere studies die suggereerden dat hartaanvallen vaker op maandag dan op enige andere dag in de week voorkomen, hebben verschillende verklaringen geopperd. Zo zou het te maken kunnen hebben met een aangetast circadiaan ritme, de slaap-waakcyclus van het lichaam. Ons circadiaan ritme (ook wel het 24uursritme genoemd) is gebaseerd op licht en donker. Behalve onze slaap, staan ook onze lichaamstemperatuur, hartslag, de afgifte van bepaalde hormonen, de behoefte aan eten en drinken en de werking van de blaas onder invloed van dit ritme.
Het menselijk lichaam heeft een interne klok, ook wel de biologische klok genoemd. Hierdoor houden we er allemaal een dag-nachtritme van ongeveer 24 uur op na. Dit ritme wordt ook wel het circadiane ritme genoemd (‘circa één dag’). Dit ritme speelt een belangrijke rol in het slaap-waakritme, maar ook in een groot aantal andere lichaamsprocessen. Zo beïnvloedt de biologische klok processen zoals hormoonafgifte (o.a. melatonine en cortisol) en de glucosehuishouding. Verschillende lichaamsfuncties waaronder lichaamstemperatuur, honger en verzadiging, worden ook gereguleerd door de biologische klok. De biologische klok zorgt er dus voor dat de processen in ons lichaam op het juiste moment plaatsvinden. Verstoringen in de biologische klok kunnen optreden door verschillende oorzaken zoals nachtwerk, een jetlag of door langdurig gebruik van lichtgevende schermen in de avond.
Toch is dit volgens Laffan waarschijnlijk niet de enige reden dat de meeste hartaanvallen op de eerste dag van de werkweek plaatsvinden. “De oorzaak is waarschijnlijk multifactorieel,” zegt hij. “Maar op basis van wat we weten uit eerdere studies, is het redelijk om aan te nemen dat een verstoring van het circadiaan ritme in ieder geval deels verantwoordelijk is. We vermoeden bovendien dat het fenomeen verklaart kan worden door een stijging van cortisol (het stresshormoon, red.) en andere hormonen in het bloed. Misschien dat een extra mate van stress in verband met de terugkeer naar het werk, ook meespeelt.”
Voorkomen
Helaas leiden de bevindingen uit de studie niet tot nieuwe adviezen of betere preventiemaatregelen. Al benadrukt Laffan wel dat veel hartaandoeningen grotendeels voorkomen kunnen worden. “Sport regelmatig, eet gezond en rook niet,” somt Laffan op. “Wees je bovendien bewust van je bloeddruk, je cholesterol-gehalte en weet of je aan diabetes lijdt. Dergelijke onderzoeken kun je via je huisarts regelen.”
Ondertussen gaat onderzoek naar het Blue Monday-fenomeen door. “Deze studie vertelt ons meer over de timing van bijzonder ernstige hartaanvallen,” concludeert onderzoeker Nilesh Samani. “Maar we moeten nu verder uitpluizen waarom ze op bepaalde dagen in de week waarschijnlijker zijn. Dit kan artsen helpen om deze dodelijke aandoening beter te begrijpen, zodat we in de toekomst meer levens kunnen redden.”
