De bevindingen weerleggen bijvoorbeeld oude aannames over geslacht en familiebanden, zoals de verkeerde interpretatie van een volwassen man die lange tijd als moeder of zus werd aangezien.
Tweeduizend jaar geleden gebeurde er in het huidige Italië iets ongenadigs. De beroemde Romeinse stad Pompeii en het naburige Herculaneum werden door een explosieve uitbarsting van de Vesuvius verwoest en bedolven onder een dikke laag as. De eruptie kostte vele mensen het leven. De goed bewaarde lichamen van de slachtoffers hebben ons in staat gesteld veel over de inwoners van Pompeii te leren. Althans, dat dachten we. Want nu verandert oud DNA, verzameld uit de beroemde gipsafgietsels van de lichamen, de geschiedenis die sinds de herontdekking van de eens vergeten stad in de 18de eeuw is geschreven.
In het jaar 79 barstte de Vesuvius uit. De nabij de vulkaan gelegen steden Pompeii en Herculaneum werden bedolven onder een dikke laag as en lava. Duizenden mensen kwamen om en werden – misschien nog voor ze goed en wel beseften wat er gaande was – met een dikke laag as en lava bedekt. De tragische gebeurtenis spreekt tot op de dag van vandaag enorm tot de verbeelding. Niet in de laatste plaats omdat de dikke laag as en lava ervoor gezorgd heeft dat alles eronder vrijwel perfect bewaard is gebleven. Tijdens opgravingen blootgelegde gebouwen en taferelen wekken de indruk dat de tijd hier heeft stilgestaan. En dat is in zekere zin ook zo; alles is er nog zoals het er op die ene, fatale dag in het jaar 79 was. Onderzoekers hebben zich al vaak verbaasd over goed bewaard gebleven menselijke resten, fresco’s en voedsel dat niet zelden nog gewoon op tafel stond. In beide steden worden tot op de dag van vandaag dan ook veel interessante vondsten gedaan die ons een uniek inkijkje geven in hoe de Romeinen in die tijd woonden, werkten en leefden. Het is het unieke verhaal van een nietsontziende eruptie die duizenden levens verwoestte, maar er tegelijkertijd voor zorgde dat mensen en hun leefomgeving vereeuwigd werden.
Ook de onderzoekers uit de huidige studie hadden natuurlijk de vele verhalen over Pompeii gehoord. Maar kloppen die eigenlijk wel? Ze beseften dat oud DNA en strontiumisotopen, die gebruikt worden voor het dateren van monsters, hen konden helpen de diversiteit en afkomst van de bewoners beter te begrijpen. Ze haalden DNA uit sterk beschadigde botresten die vermengd waren met de gipsafgietsels, waarbij ze zich richtten op 14 van de 86 afgietsels die in restauratie waren.
Slachtoffers
Het doel van de onderzoekers was om zoveel mogelijk te leren van het DNA van deze 14 slachtoffers. Door hun aanpak konden ze nauwkeurig de genetische relaties, geslacht en afkomst van deze individuen vaststellen. Maar wat ze ontdekten, stond in groot contrast met de heersende en traditionele veronderstellingen, die voornamelijk waren gebaseerd op het fysieke uiterlijk en de positie van de afgietsels.
Gipsafgietsels van lichamen uit Pompeii. Afbeelding: Archeological Park of Pompeii
Veronderstellingen
“De wetenschappelijke gegevens die wij hebben, sluiten niet altijd aan bij de gangbare aannames”, zegt onderzoeker David Reich. “Een opvallend voorbeeld is de ontdekking van een volwassene met een gouden armband die een kind vasthoudt. Ze werden traditioneel gezien als een moeder met haar kind. Maar in werkelijkheid blijken het een niet-verwante man en een kind te zijn.” En er zijn meer voorbeelden die onze traditionele opvattingen over de inwoners van de stad uitdagen. “Op dezelfde manier bleek een paar individuen, die ooit als zussen of moeder en dochter werden geïnterpreteerd, minstens één genetische man te bevatten”, vervolgt Reich. “Deze bevindingen zetten traditionele ideeën over geslacht en familiebanden op losse schroeven.”
Afkomst
De nieuwe genetische gegevens geven ook inzicht in de afkomst van de Pompeianen. Zo blijkt dat ze diverse genetische achtergronden hadden en voornamelijk afstammen van immigranten uit het oostelijke Middellandse Zeegebied. “Deze bevinding benadrukt de diverse en kosmopolitische aard van de Pompeïaanse bevolking, wat bredere patronen van mobiliteit en culturele uitwisseling in het Romeinse rijk weerspiegelt”, aldus onderzoeker Alissa Mittnik
Multidisciplinaire aanpak
De bevindingen onderstrepen het belang van een multidisciplinaire aanpak, waarbij ook genetische analyse wordt ingezet om oude samenlevingen te doorgronden. “Onze bevindingen hebben grote gevolgen voor hoe we archeologische gegevens interpreteren”, concludeert Mittnik. “Ze benadrukken het belang van het combineren van genetische gegevens met archeologische en historische informatie om misverstanden op basis van moderne aannames te voorkomen.”
De studie, gepubliceerd in het vakblad Current Biology, herinnert ons eraan dat wetenschappelijke interpretaties altijd moeten worden herzien in het licht van nieuwe ontdekkingen. “Deze studie laat zien hoe onbetrouwbaar verhalen kunnen zijn die zijn gebaseerd op beperkte bewijzen”, stelt co-auteur David Caramelli. “Deze zijn vaak gekleurd door de wereldvisie van de onderzoekers uit die tijd.”
