Het schuimbeestje blijkt zich te voeden met meer dan 1.300 (!) verschillende plantensoorten. En dat betekent dat hij vrij gemakkelijk ongeneeslijke plantenziekten kan overbrengen naar gewassen.
Het ‘schuimbeestje’ is een insect dat bekend staat om het schuimachtige, speekselachtige schuim dat zijn larven creëren als ze zich op planten voeden. Het is in Nederland en België de meest algemene cicade en kan daarom zomaar in jouw achtertuin zitten. Onderzoekers hebben nu iets verontrustends aan dit kleine, ogenschijnlijk onschuldige beestje ontdekt. Want het insect blijkt een ongekend groot aantal planten te eten, wat hem tot één van de belangrijkste verspreiders van plantenziekten maakt.
Plantenziekten
Schuimbeestjes voeden zich met plantensap met behulp van hun mond, die lijkt op een soort rietje. Tijdens het eten nemen ze bacteriën op en fungeren ze als verspreiders van plantenziekten. Onlangs hebben onderzoekers ontdekt dat deze insecten de bacterie Xylella fastidiosa verspreiden, wat heeft geleid tot ernstige schade aan gewassen. Zo moesten olijfgaarden in het zuiden van Italië, druivenranken in Californië, citrusbomen in Zuid-Amerika en amandelbomen in Spanje het al ontgelden. Om te kunnen voorspellen welke andere plantensoorten en ecosystemen in gevaar zijn, moeten wetenschappers begrijpen op welke planten deze insecten het nog meer hebben gemunt. Onderzoeker Vinton Thompson, die al vijftig jaar lang planten bestudeert waarop schuimbeestjes leven, besloot daarom samen met zijn collega’s deze kwestie nader te bestuderen.
Studie
De onderzoekers verzamelden informatie door gegevens te combineren uit verschillende bronnen, waaronder gepubliceerde wetenschappelijke literatuur, gegevens over planten die gekoppeld waren aan monsters in musea, hun eigen observaties en gegevens die waren verzameld als onderdeel van een burgerwetenschapsproject genaamd BRIGIT, dat plaatsvond in Groot-Brittannië tussen 2019 en 2021.
1300 plantensoorten
Schuimbeestjes komen overal ter wereld voor en kunnen in uiteenlopende klimaten overleven, van Hawaï tot vlak bij de Noordpool. Wetenschappers hadden al een vaag vermoeden dat deze insecten veel verschillende planten eten, maar het aantal dat ze daadwerkelijk kunnen consumeren is verbazingwekkend hoog: schuimbeestjes kunnen leven van meer dan 1.300 verschillende soorten planten die tot wel 117 verschillende plantenfamilies behoren. Dit is een wereldrecord voor een insect en meer dan twee keer zoveel als enig ander insect. “Het schuimbeestje is een absolute kampioen onder de planteneters,” zegt onderzoeker Claire Harkin. “Hij is bereid om vrijwel elke soort plant te eten, met uitzondering van diegene die in onderwateromgevingen groeien.”
Dat het schuimbeestje zoveel plantensoorten eet, is nog niet eens het enige opmerkelijke. Zo is bekend dat het insect het hoogste sprongvermogen heeft in verhouding tot zijn lichaamsgrootte. Ook heeft het de sterkste gemeten zuigkracht van alle insecten. Deze zuigkracht is zelfs krachtig genoeg om water uit een beker te zuigen die onder aan het Vrijheidsbeeld staat, terwijl het insect op de kroon van het beeld zit. Wat ook opvallend is, is dat dit insect buitengewoon veel urine produceert, ongeveer evenveel als 2.500 grote vaten per dag.
De plantensoorten variëren van varens, kruiden, struiken, wijnstokken en bomen (zelfs naaldbomen) tot eenjarige en meerjarige planten, grassen en kruiden. Ze komen voor in verschillende klimaatzones, van tropische en subtropische gebieden tot gematigde en boreale zones. Het schuimbeestje is dus een echte plantaardige alleseter. Sterker nog, de nachtvlinder Hyphantria cunea, die de tweede plek op de ranglijst ‘plantaardige alleseter’ inneemt, eet 636 verschillende plantensoorten. Het schuimbeestje eet dus maar liefst 664 (!) plantensoorten meer.
Waarom schuimbeestjes zoveel meer planten verorberen, is nog niet helemaal duidelijk. Wetenschappers vermoeden dat het te maken kan hebben met hun voorkeur voor sap uit het xyleem, de belangrijkste structuur in planten die water transporteert. De meeste insecten die sap eten, richten zich op het zogenaamde floëem van de plant, wat het weefsel is dat suikers en andere voedingsstoffen transporteert. In tegenstelling tot het sap uit het floëem, is de vloeistof in het xyleem relatief vergelijkbaar bij verschillende plantensoorten.
Dat het schuimbeestje van zoveel verschillende plantensoorten kan leven, is niet alleen indrukwekkend, maar ook een beetje zorgelijk. “Het feit dat er 1.300 verschillende plantensoorten zijn waarvan schuimbeestjes kunnen leven, betekent dat er ook 1.300 kansen zijn voor deze insecten om schadelijke bacteriën te verspreiden in zowel natuurlijke als agrarische omgevingen,” zegt Thompson. “Dit is een verontrustende waarschuwing.”
Gewassen
Het betekent dat hij vrij gemakkelijk ongeneeslijke plantenziekten kan overbrengen naar gewassen. “Deze insecten eten bijna alles wat binnen hun bereik ligt,” legt Thompson uit. “Helaas betekent dit dat er een groot risico bestaat voor de verspreiding van de bacterie X. fastidiosa in natuurlijke ecosystemen.”
Het nieuwe onderzoek, dat vandaag is gepubliceerd in het tijdschrift PLOS ONE, kan van bijzonder belang zijn in de strijd tegen de verspreiding van de zorgwekkende bacterie, die zoals gezegd wereldwijd voor behoorlijk wat ellende heeft gezorgd. “Dit onderzoek is slechts het begin van onze inspanningen om deze insecten en de ziekten die ze verspreiden te begrijpen en te bestrijden,” besluit Thompson.
