Een internationaal team van wetenschappers heeft op het Spaanse eiland Mallorca fossielen gevonden van wat mogelijk het oudste sabeltanddier ooit is.
Als we 270 miljoen jaar terug in de tijd konden reizen, zouden we een opmerkelijk dier tegenkomen dat zich door de tropische landschappen van het vroege Pangea bewoog. Dit dier, dat nog geen officiële wetenschappelijke naam heeft, vertoonde zowel kenmerken van zoogdieren als van reptielen. Wetenschappers hebben dankzij een unieke verzameling fossielen uit Mallorca voor het eerst een duidelijk beeld kunnen krijgen van hoe dit vroege sabeltandroofdier eruitzag en leefde.
Zo groot als een hond
Het uiterlijk van het dier doet denken aan een middelgrote hond, met ongeveer de afmetingen van een Siberische husky. Maar daar houden de overeenkomsten ook op. Dit prehistorische roofdier had geen vacht zoals moderne zoogdieren, maar waarschijnlijk een schubachtige of leerachtige huid, vergelijkbaar met die van reptielen. Ook de oren waren heel anders: in plaats van de kenmerkende hondenoren had het waarschijnlijk kleinere, meer reptielachtige gehooropeningen aan de zijkant van zijn kop.
Het meest opvallende kenmerk waren de indrukwekkende sabeltanden, lange, bladvormige hoektanden die uit de bovenkaak staken. Deze tanden waren een evolutionaire primeur: nooit eerder had een dier zulke gespecialiseerde hoektanden (voorzover we weten althans). Ze dienden waarschijnlijk om prooien te verwonden en vast te houden, een jaagtechniek die miljoenen jaren later geperfectioneerd zou worden door de bekendere sabeltandtijgers.
Het bewoog bijna als een zoogdier
De manier waarop dit dier zich voortbewoog was ook bijzonder. Uit analyse van het goed bewaarde dijbeen blijkt dat het een tussenvorm vertegenwoordigde tussen reptielen en zoogdieren. Waar reptielen hun poten meer zijwaarts houden tijdens het lopen (denk aan een hagedis), hield dit dier zijn poten al meer onder het lichaam, zoals moderne zoogdieren. Dit gaf het een groot voordeel: het kon efficiënter rennen en was wendbaarder dan zijn tijdgenoten.
Moessonklimaat
Het dier leefde in een gebied dat heel anders was dan het huidige Mallorca. Het landschap bestond uit uitgestrekte vlaktes met verspreide waterpoelen, omringd door tropische vegetatie. Het klimaat wisselde tussen zeer natte en zeer droge periodes, vergelijkbaar met het huidige moessonklimaat in delen van Azië, Afrika en Zuid-Amerika. Bij de waterpoelen kwamen verschillende diersoorten samen om te drinken, wat ideale jaaglocaties vormde voor deze vroege sabeltandroofdieren.
Als toproofdier stond het wellicht aan de top van de voedselketen. Uit de fossielen van prooidieren die in hetzelfde gebied zijn gevonden, kunnen we afleiden dat het waarschijnlijk jaagde op vroege plantenetende reptielen. Deze herbivoren graasden op de vlaktes en vormden mogelijk een belangrijke voedselbron.
Warmbloedige reptielachtige
Een interessant detail is dat dit dier, hoewel het er op het eerste gezicht niet zo uitzag, al enkele typische zoogdierkenmerken had. Het was bijvoorbeeld warmbloedig, wat betekent dat het zijn eigen lichaamstemperatuur kon regelen. Dit gaf het een groot voordeel ten opzichte van koudbloedige reptielen, omdat het ook actief kon blijven wanneer de temperatuur daalde. Wel legde het nog eieren, in tegenstelling tot moderne zoogdieren.
In de schedel bevinden zich bijkomende subtiele kenmerken die wijzen op de evolutionaire ontwikkeling richting zoogdieren. Er was bijvoorbeeld een speciale opening in de schedel voor de aanhechting van kauwspieren, een kenmerk dat we ook bij moderne zoogdieren terugvinden. Ook de structuur van het kaakgewricht vertoonde al overeenkomsten met die van latere zoogdieren.
Grote collectie fossielen
De onderzoekers konden dit allemaal uitpuzzelen door een indrukwekkende collectie van botten die ze hebben opgegraven, waaronder delen van de schedel, wervels, ribben en een bijzonder goed bewaard dijbeenbot. Deze verzameling stelde hen in staat om het dier nauwkeurig te reconstrueren. De fossielen vonden ze in de gemeente Banyalbufar in de Serra de Tramuntana op Mallorca, een gebied dat ondanks zijn kleine oppervlakte een opmerkelijk rijke fossiele geschiedenis heeft. Naast deze prehistorische sabeltandroofdieren vonden ze hier ook de oudste mug ter wereld en fossielen van voorouders van paarden en nijlpaarden.
