Schimmels zijn ontzettend belangrijk voor al het leven op onze planeet en spelen een cruciale rol in onze strijd tegen klimaatverandering. Toch worden ze nog te vaak verwaarloosd.
Als je aan schimmels denkt, denk je misschien aan die groene sporen op je boterham die al een week ligt te verpieteren. Maar de groep is vele malen groter. Sterker nog, schimmels zijn ontzettend belangrijk voor het leven op aarde. Toch worden deze ondergewaarde organismen veelal over het hoofd gezien. En dus roepen onderzoekers op tot actie.
Geen leven zonder schimmels
We kunnen er maar beter kort en krachtig over zijn: er zou geen leven op aarde zijn zonder schimmels. Gisten, schimmels en paddestoelen spelen bijvoorbeeld een cruciale rol bij de ontbinding en herstel van bos. Bomen zouden niet op het land kunnen leven zonder schimmels. Ook zijn ze belangrijk voor de spijsvertering van zoogdieren, de wereldwijde nutriëntencyclus en antibiotica. En wat dacht je van het brood, bier en chocola dat je eet? “Schimmels zijn echt de levenskracht van onze planeet,” aldus onderzoeker Barney Long.
Klimaatverandering
Bovendien spelen schimmels een cruciale rol in onze strijd tegen klimaatverandering. Schimmels helpen bij het reguleren van atmosferische kooldioxide en leggen bijvoorbeeld koolstof vast in de bodem. Dat gebeurt onder andere in boreale bossen, waar ze grote hoeveelheden koolstof vastleggen in hun wortelsymbiose met planten. En als bedrijvige ‘ontbinders’ kunnen ze helpen om vervuilde bodems schoon te maken. Daarnaast kunnen schimmels een geweldig voedselalternatief bieden voor dierlijk voedsel – wat een drijvende kracht is achter ontbossing en klimaatverandering – aangezien de meeste tropische bossen in de wereld worden gekapt voor veeteelt en sojateelt.
Schimmels vormen naast planten (flora) en dieren (fauna) een eigen rijk: de fungi. Ze zijn één van de drie macroscopische rijken. Bovendien vormen ze één van de in totaal zes levensrijken: (1) Archaea, eencellige micro-organismen; (2) Bacteriën; (3) Protisten: eencelligen met celkern (eukaryoten); (4) Planten: meercellige eukaryoten die hun eigen voedsel aanmaken door middel van fotosynthese; (5) Dieren: meercellige eukaryoten die voedsel extern opnemen; (6) Schimmels of fungi: één- of meercellige eukaryoten die voedsel extern opnemen.
Ondanks al de prachtige eigenschappen van schimmels, worden deze organismen nog te vaak over het hoofd gezien. Zo zijn ze vaak niet opgenomen in beschermingsplannen of milieuwetten. En dat is volgens onderzoekers een vrij kwalijke zaak. Omdat schimmels zo nauw verbonden zijn met planten en dieren, worden ze namelijk geconfronteerd met een gelijkaardige reeks bedreigingen. Denk aan ontbossing, klimaatverandering en vervuiling. Bovendien worden ze tevens bedreigd door het wijdverbreide gebruik van fungiciden. Toch is nog maar een magere 425 van de miljoenen schimmelsoorten op de planeet beoordeeld op de Rode Lijst van bedreigde diersoorten.
Wetenschappelijk gedocumenteerd
Toch lijken we ons dit nog niet genoeg aan te trekken. Waarom niet? Mede omdat we eigenlijk nog maar weinig over schimmels weten. Mycologen schatten dat er ergens tussen de 2,2 en 3,8 miljoen soorten schimmels op aarde zijn. En slechts 8% hiervan is momenteel wetenschappelijk gedocumenteerd. Overigens neemt de interesse wel toe; zo worden er wereldwijd jaarlijks tot 2.000 nieuwe soorten ontdekt. En sommige zijn echt spectaculair. “De rijke verscheidenheid aan schimmelsoorten die zijn bestudeerd, varieert van organismen van enkele micrometers groot, tot een exemplaar van maar liefst 8,9 vierkante kilometer met een gewicht van 605 ton; vier keer zwaarder dan een blauwe vinvis,” schetst voorzitter van de IUCN Species Survival Commission Jon Paul Rodríguez.
Wetenschappers en het IUCM roepen dan ook op tot actie om schimmels voor uitsterven te behoeden. Ze vragen om de erkenning van schimmels als één van de drie macroscopische rijken en pleiten voor betere bescherming. Zo zouden schimmels opgenomen moeten worden in strategieën voor het behoud van zeldzame en bedreigde planten en dieren. “Op die manier kunnen we hele ecosystemen effectief beschermen en herstellen,” aldus Long. “Schimmels zijn absoluut cruciaal in onze missie om de wereld weer op te lappen.”
Chili
Het eerste land dat daad bij het woord voegt, is Chili. Zo is Chili het eerste en enige land ter wereld dat schimmels opneemt in de milieuwetgeving. Wetenschappers roepen nu andere wereldregeringen op om dat voorbeeld te volgen. “We roepen staatsleiders, het maatschappelijke middenveld, wetenschappers en burgers op om schimmels te omarmen en ze te beschermen onder internationale, regionale en nationale wetgeving en beleid,” zo valt er in de opgestelde verklaring te lezen. “Op die manier kunnen we helpen de bedreigingen aan te pakken die het vermogen van veel schimmelsoorten om te gedijen en te overleven, in gevaar brengen.”
3F’en
De onderzoekers hopen dat schimmels meer in de schijnwerpers komen te staan. “Daar waar ze thuishoren,” benadrukt onderzoeker Giuliana Furci. En dat betekent dat we ook ons perspectief op schimmels wat moeten aanpassen. “Als we het hebben over de macroscopische diversiteit van het leven, moeten we niet alleen spreken over ‘flora en fauna’,” vervolgt de onderzoeker. “Dat is achterhaald. Elke instelling en organisatie die tegenwoordig naar de macroscopische natuur verwijst, zou dit moeten doen door de 3F’en op te sommen (flora, fauna, fungi, red).”
Als schimmels straks meer erkend worden, hopen onderzoekers dat ze voortaan wél geïntegreerd worden in plannen voor natuurbehoud. Dat is niet alleen belangrijk om deze vergeten organismen van de ondergang te redden, maar ook voor onszelf. “Schimmels zijn unieke, diverse en belangrijke ingenieurs van ecosystemen,” zegt Rodríguez. “Daarom zijn ze fundamenteel voor het behoud van leven zoals wij dat kennen.”