En nee, het blijkt niets te maken hebben met de enorme massa die ze met zich meedragen. Ze moeten zich wel inhouden om koel te blijven.
Wilde dieren zijn eigenlijk altijd op zoek naar voedsel. Het betekent dat ze regelmatig naar nieuwe gebieden trekken, waar het gras groener is. Dit wordt helaas in de door de mens gedomineerde wereld steeds lastiger. Dat komt omdat natuurgebieden versnipperd raken en voedsel en water als gevolg van klimaatverandering steeds schaarser worden. De trektocht van wilde dieren wordt hierdoor almaar langer – en moeizamer. En dat is met name slecht nieuws voor grote dieren, zoals olifanten, die zich al in niet zo’n vlug tempo voortbewegen, zo toont een nieuwe studie aan.
Model
Olifanten verplaatsen zich vaak in een rustig tempootje van A naar B. Haast lijken ze niet te hebben. Of kunnen ze misschien gewoon niet sneller? Om het verband tussen de grootte van een dier en zijn reissnelheid te bepalen, hebben onderzoekers in een nieuwe studie en model ontwikkeld, gebaseerd op gegevens van meer dan 500 diersoorten. Dit is belangrijk, omdat het vermogen van een dier om zich van A naar B te verplaatsen een cruciaal onderdeel is van zijn overleving. Het bepaalt waar – en hoe ver – het kan reizen om voedsel en een partner te vinden en in hoeverre het in staat is om nieuwe gebieden te verkennen. “Het model geeft in wezen een meer realistische schatting van hoe snel en hoe ver dieren kunnen reizen, zelfs wanneer specifieke kenmerken onbekend zijn,” vertelt onderzoeker Alexander Dyer in gesprek met Scientias.nl.
Langzaam
Je zou misschien denken dat grote dieren zich vrij snel voortbewegen. Ze hebben immers grote poten of langere vleugels. Toch ontdekten de onderzoekers dat middelgrote dieren vaak het snelst zijn. De reissnelheid neemt weliswaar toe naarmate een dier groter is, maar dit stagneert bij land- en zeedieren vanaf een gewicht van 1000 kilogram. Bij vliegende dieren vlakt dit vanaf een gewicht van 100 gram af. Dieren die veel zwaarder zijn, worden dus weer trager. Dat zij zich een stuk langzamer voortbewegen, heeft overigens niets te maken met het aantal kilo’s dat ze met zich meedragen. “Onze bevinding is dat zij langzamer zijn om oververhitting te voorkomen,” concludeert Dyer.
Koel blijven
Grotere dieren hebben in feite meer tijd nodig om de warmte af te voeren die hun spieren produceren wanneer ze zich verplaatsen. Ze reizen dus langzamer omdat het voor hen lastiger is om koel te blijven. “Om ervoor te zorgen dat de lichaamstemperatuur tijdens een lange trektocht stabiel blijft, moet de warmte die de spieren produceren worden gecompenseerd door de warmte die het lichaam aan de omgeving verliest,” legt Dyer uit. “Dit betekent dat ze tussen elke stap in, wanneer de spieren even niet samentrekken, rust nemen, om oververhitting te voorkomen. Dit betekent echter wel dat grote dieren zich over een langere afstand trager voortbewegen.”
Fragmentatie
Op zich is daar natuurlijk niets mis mee. Maar in de huidige wereld kan dat toch behoorlijk nadelig zijn. “Een mogelijke consequentie is dat grote dieren gevoeliger zijn voor fragmentatie,” zegt Dyer. “Grotere dieren hebben meer energie nodig dan kleine dieren. Wanneer gebieden gefragmenteerd raken, wordt het voor hen moeilijker om genoeg voedsel op te sporen om aan hun energetische behoeften te voldoen.”
Hoge temperaturen
Bovendien wordt het door hogere temperaturen, veroorzaakt door klimaatverandering, nog uitdagender voor grote dieren om koel te blijven. “We verwachten dat de beperkte reissnelheid verder zal worden verergerd door temperatuurstijgingen en hevigere hittegolven,” vermoedt Dyer. “Dit moet echter nog beter worden getest. Ons model biedt nu in ieder geval een hulpmiddel dat andere wetenschappers kan helpen deze vragen te beantwoorden.”
Aziatische olifant
Al met al lijkt het erop dat met name grote dieren het in de huidige gefragmenteerde en opwarmende wereld moeilijk hebben. “Grote landdieren in tropische klimaten, zoals de Aziatische olifant, leven in gebieden die steeds verder versnipperd raken door veranderingen in landgebruik,” legt Dyer uit. “Denk aan ontbossing en landbouw. Olifanten zouden de dreigende hittestress enigszins het hoofd kunnen bieden, bijvoorbeeld door zich voortaan ’s nachts te verplaatsen of meer water te drinken.” Toch verwacht Dyer niet dat dit een werkelijke oplossing zal zijn. “Dit zou het conflict tussen mens en olifant verder kunnen verergeren,” zo speculeert hij.
Al met al verbetert de studie ons fundamentele begrip over de factoren die de reissnelheid van dieren beperken. En dat maakt het mogelijk om per diersoort nauwkeurige voorspellingen te doen. “We verwachten dat ons model kan worden verfijnd door rekening te houden met aanvullende kenmerken van dieren en omgevingstemperaturen,” zegt Dyer. “Mogelijk zal dit kunnen leiden tot zorgvuldige schattingen van de reissnelheid van dieren in meer specifieke situaties.”
