Als de dagen korter worden, begint iedereen weer te kuchen en te snotteren. Mensen zijn vatbaarder voor ziektes en belanden vaker in het ziekenhuis. De druk op de gezondheidszorg loopt in de winter dan ook flink op. Bepaalde combinaties van chronische aandoeningen spelen daarbij een cruciale rol.
Comorbiditeit – oftewel de aanwezigheid van een tweede aandoening naast een primaire ziekte – is verantwoordelijk voor een groot deel van de extra druk waarmee de gezondheidszorg elk jaar in de winter te maken krijgt. Dit komt doordat comorbiditeit sterk is gelinkt aan verhoogde risico’s op ziekenhuisopname en overlijden, schrijven Britse wetenschappers. De studie laat bijvoorbeeld zien dat mensen met een combinatie van kanker, nieraandoeningen, hart- en vaatziekten en diabetes type 2 elf keer meer kans hebben op een ziekenhuisopname, dan mensen zonder deze aandoeningen. Daarnaast bleek dat mensen met een combinatie van nieraandoeningen, hart- en vaatziekten, dementie en artrose maar liefst 24 keer meer risico lopen om te overlijden.
‘Winterdruk’ door kou
De ‘winterdrukperiode’ staat weer voor de deur. Die loopt ongeveer van 1 december tot en met 31 maart. De verhoogde druk op de gezondheidszorg in deze periode ontstaat doordat gezondheidsproblemen van patiënten verergeren door de kou, seizoensgebonden virussen en toenemende eenzaamheid. Daar komt nog eens bij dat de bezettingsgraad van ziekenhuisbedden veel hoger ligt en het ziekteverzuim onder zorgpersoneel flink stijgt.
De verwachting is dat tegen 2035 bijna 70 procent van de Engelse bevolking met twee of meer chronische aandoeningen kampt. Hoewel eerder onderzoek de verhoogde druk op de gezondheidszorg al in verband bracht met meerdere chronische aandoeningen tijdens de winter, was het tot nu toe onduidelijk welke specifieke combinaties de zwaarste belasting voor het systeem vormen. Daarom besloten de onderzoekers op zoek te gaan naar eerstelijns- en tweedelijnsgezondheidszorggegevens voor volwassenen in Engeland tijdens de winterdrukperiode van 2021-2022. Deze periode viel samen met de coronapandemie, wat de zorgverlening vanzelfsprekend ernstig verstoorde.
Enorme database
In de studie zijn de gegevens van 48,3 miljoen mensen gebruikt met een gemiddelde leeftijd van 49 jaar. De onderzoekers selecteerden 59 chronische aandoeningen, die in 19 categorieën werden ingedeeld op basis van feedback van artsen, patiënten en beleidsmakers.
Tijdens de onderzoeksperiode vonden er in totaal 4,7 miljoen ziekenhuisopnames en 176.895 sterfgevallen plaats. Van de deelnemers had 40,5 procent geen chronische aandoeningen, 28 procent leed aan één aandoening, en bijna een derde (31 procent) had er twee of meer. Na correctie voor factoren als leeftijd, geslacht, etniciteit en sociaaleconomische status, bleek dat mensen met kanker, nieraandoeningen, hart- en vaatziekten en diabetes tijdens de winterperiode elf keer vaker in het ziekenhuis belandden dan mensen zonder deze aandoeningen.
De dodelijkste combinaties van ziekten
In de tien combinaties die het sterkst bijdroegen aan ziekenhuisopnames, kwamen hart- en vaatziekten negen keer voor, chronische nierziekte acht keer, en kanker zes keer. In de categorie sterfgevallen bleek dat mensen met zowel hart- en vaatziekten als dementie bijna vijftien keer zo vaak overleden als degenen zonder deze aandoeningen. En mensen met een combinatie van nierziekte, hart- en vaatziekten, dementie en artrose liepen zelfs 24 keer zoveel risico.
De onderzoekers wijzen erop dat cardiovasculaire aandoeningen in alle tien de dodelijkste combinaties voorkomen, terwijl nierziekten in zeven van deze combinaties een rol spelen. De combinatie hart- en vaatziekten plus dementie komt voor in de volledige top vijf van dodelijkste combinaties en brengt een aanzienlijk hoger sterfterisico met zich mee dan veel drie-, vier- of vijfvoudige combinaties van aandoeningen.
Patronen herkennen
“Multimorbiditeitspatronen zijn een belangrijke factor in ziekenhuisopname en sterfte tijdens de winter”, zegt onderzoeker Jonathan Batty van de University of Leeds in een begeleidend commentaar. “Het is belangrijk om naar de bredere context van toenemende winterdruk en multimorbiditeit in de zorg te kijken”, schrijven de onderzoekers. “Deze studie onderstreept de noodzaak om methoden te ontwikkelen, waarmee we mensen met een hoog risico op ziekenhuisopname en sterfte kunnen identificeren. Vervolgens is het zaak om strategieën te bedenken om het risico voor degenen met de ongunstigste combinaties te verkleinen.”
