Wist je dat de wisseling van de seizoenen niet alleen je humeur beïnvloedt, maar ook hoe goed je omgaat met vermoeiende nachtdiensten?
Mensen die sterk reageren op seizoensveranderingen hebben het zwaarder met wisselende werktijden. Dat is vooral het geval als de dagen kort en donker zijn, zo blijkt uit onderzoek van de Universiteit van Michigan. Dit is vooral nuttig om te weten voor mensen die in ploegendiensten werken, zoals artsen, verpleegkundigen of fabrieksmedewerkers.
Minder actief in de winter
De wetenschappers onderzochten ruim 3000 Amerikaanse jonge artsen in opleiding. Deze artsen-in-spe droegen een Fitbit, een horloge dat hun stappen, slaap en hartritme bijhield. De onderzoekers konden zo zien hoe de lengte van de dagen in verschillende seizoenen hun bioritme beïnvloedt. En wat bleek? In de zomer zetten ze gemiddeld 8450 stappen per dag en waren ze 15,8 uur wakker. In de winter daalde dat naar 7590 stappen en 15,5 uur. Vooral in het noorden van de VS, waar de winterdagen aanzienlijk korter zijn (Enkel in de staat Alaska zijn de winterdagen korter dan in Nederland), was het verschil tussen de seizoenen groter.
Meer dan stappen en slaaptijd
Maar het ging de onderzoekers niet alleen om stappen en slaaptijd. Ze wilden weten hoe goed deze mensen zich aanpassen aan nachtdiensten, waarbij je dag-nachtritme flink op z’n kop gaat. Daarvoor keken ze naar iets wat ze “hartritme-slaapmisafstemming” noemen. Dat klinkt ingewikkeld, maar het betekent simpelweg: normaal is je hartritme het laagst als je diep slaapt, rond het midden van je slaapperiode. Bij een nachtdienst raakt dat uit balans, en hoe verder dat laagste punt van je hartritme afwijkt van het midden van je slaap, hoe meer je biologische klok in de war is.
Het omgekeerde geldt ook
Mensen die in hun dagelijks leven sterkere seizoensverschillen lieten zien, hadden in de winter na een nachtdienst meer last van zo’n verstoord bioritme. In de zomer speelde dit veel minder. Ruby Kim, een van de auteurs van de studie, legt het aan Scientias.nl uit: “Ons onderzoek suggereert dat onze seizoensklokken invloed hebben op hoe we ons aanpassen aan verschillende schema’s. Sommige mensen passen zich vrij snel aan een vast nachtdienstrooster aan, maar vinden het moeilijker als dat schema voortdurend verandert.” Maar er speelt nog iets onverwachts. “Anderen kunnen beter omgaan met die inconsistentie, maar hebben dan juist moeite om zich aan te passen aan een regelmatig nachtdienstschema”, zegt Kim.
Twee klokken in je hoofd
Om dit te snappen, gebruikten de onderzoekers een wiskundig model: het zogenoemde “twee oscillatoren-model”. Dat gaat ervan uit dat je lichaam niet één, maar twee interne klokken heeft. “In de suprachiasmatische kern (SCN), oftewel de centrale klok in de hersenen, zijn er minstens twee populaties neuronen die respectievelijk zonsopgang en zonsondergang timen. In plaats van één klok zijn er dus meerdere die met elkaar communiceren om informatie uit de omgeving, waaronder seizoensveranderingen, te coderen”, zegt Kim. En als je nachtdiensten draait, kunnen die twee klokken uit de pas gaan lopen.
Wat betekent dit voor jou?
Dit onderzoek is niet alleen interessant voor dokters in opleiding, maar voor iedereen met onregelmatige werktijden. Ruby Kim ziet ook praktische toepassingen: “er spelen genetische factoren mee, maar ook omgevingsinvloeden, beroepsbelasting, levensstijl en nog veel meer zaken die onze circadiane ritmes beïnvloeden. We kunnen ons een toekomst voorstellen waarin al deze factoren worden meegenomen in gepersonaliseerde zorg. Ons onderzoek maakt gebruik van gegevens uit pols-wearables, die bijna continu meten. Die technologie is breed beschikbaar en niet-invasief.” Stel je voor: een werkrooster dat past bij jouw persoonlijke bioritme, of slimme verlichting op je werkplaats die je helpt om je beter aan te passen aan nachtwerk.
Vervolgonderzoek
De effecten die de onderzoekers vonden zijn niet enorm, maar wel significant. Maar er spelen vast nog meer factoren mee, zoals je levensstijl of genen. De onderzoekers willen daarom verder onderzoek uitvoeren. Ze denken aan vervolgstudies, bijvoorbeeld over de link met gezondheid en stemming. Denk bijvoorbeeld aan seizoensgebonden depressie, waarbij mensen in de winter somberder worden. “We hebben seizoensgebonden depressie niet rechtstreeks onderzocht, maar circadiane ritmes, slaap en stemming zijn sterk met elkaar verbonden. Hoe onze seizoensklokken slaap en stemming beïnvloeden, is iets wat we graag verder willen onderzoeken”, zegt Kim.
