Als je ouder wordt, neemt de kans op kanker toe. Maar daar is iets geks mee aan de hand: op een zekere leeftijd daalt het risico op de ziekte weer. Onderzoekers weten nu eindelijk hoe dat kan.
Vooral als je boven de 60 bent, groeit de kans op kanker, doordat decennia aan genetische mutaties zich in je lichaam hebben opgestapeld. Maar na je 80ste wordt de kans juist weer kleiner dat je de ziekte krijgt.
Om erachter te komen hoe dat kan, analyseerde een internationaal team van wetenschappers longkanker bij muizen. Ze volgden het gedrag van alveolaire type 2-stamcellen (AT2). Deze cellen zijn cruciaal voor de regeneratie van de longen en vormen ook vaak het beginpunt van longkanker.
Eiwit NUPR1
Uit het onderzoek, dat in Nature verscheen, bleek dat oudere muizen hogere niveaus hadden van een eiwit genaamd NUPR1. Dit eiwit zorgde ervoor dat cellen zich gedroegen alsof ze een tekort aan ijzer hadden, wat hun regeneratiesnelheid beperkte. Daarmee vertraagde zowel de gezonde groei van cellen als de vorming van tumoren. “De verouderde cellen hebben eigenlijk meer ijzer, maar om redenen die we nog niet volledig begrijpen, functioneren ze alsof ze er niet genoeg van hebben”, zegt kankerbioloog Xueqian Zhuang van het Memorial Sloan Kettering Cancer Center (MSK) in New York. “Verouderde cellen verliezen hun vermogen om te vernieuwen en dus om de ongecontroleerde groei te vertonen die bij kanker optreedt.”
Dezelfde processen bleken ook in menselijke cellen plaats te vinden: meer NUPR1 leidt tot een afname van de hoeveelheid ijzer die voor cellen beschikbaar is. Wanneer NUPR1 kunstmatig werd verlaagd of ijzer kunstmatig werd verhoogd, werd de groeicapaciteit van cellen weer vergroot. Dit biedt onderzoekers mogelijk een manier om behandelingen te ontwikkelen die zich richten op het ijzermetabolisme, vooral bij ouderen. Het zou ook bijvoorbeeld de longcapaciteit kunnen herstellen bij mensen die nog last hebben van een coronabesmetting.
Ferroptose
De bevindingen hebben eveneens gevolgen voor kankerbehandelingen die gebaseerd zijn op een type celdood genaamd ferroptose, die wordt geactiveerd door ijzer. Uit het onderzoek bleek dat deze vorm van celdood minder vaak voorkomt in oudere cellen vanwege hun ijzertekort.
Dit maakt oudere cellen mogelijk ook resistenter tegen op ferroptose gebaseerde kankerbehandelingen die momenteel in ontwikkeling zijn. Hoe eerder een ferroptosebehandeling wordt toegepast, hoe effectiever die waarschijnlijk nog is.
“Onze gegevens suggereren dat de dingen die plaatsvinden als we jong zijn, waarschijnlijk veel gevaarlijker zijn dan de gebeurtenissen later in het leven”, zegt kankerbioloog Tuomas Tammela van MSK. “Jonge mensen ontmoedigen om te roken, onbeschermd te zonnen of zich bloot te stellen aan andere duidelijk kankerverwekkende factoren is waarschijnlijk nog belangrijker dan we dachten.”
Meer onderzoek nodig
Er is nog veel meer onderzoek nodig naar de effecten van NUPR1 en hoe die verband houden met de functie van stamcellen, zowel bij gezonde regeneratie als bij de groei van tumoren, maar dit zijn belangrijke bevindingen voor de strijd tegen kanker in elke levensfase.
Zoals altijd bij kankerbehandelingen moeten meerdere factoren in overweging worden genomen: het type en stadium van de kanker, andere medische aandoeningen en, zoals deze nieuwe studie aantoont, de leeftijd van de patiënt. Hoe persoonlijker we deze behandelingen kunnen maken, hoe effectiever ze zijn. “Maar er is nog veel onbekend over hoe veroudering de biologie van kanker daadwerkelijk verandert”, besluit Zhuang.
