Wanneer baleinwalvissen krill eten, komt er vanzelfsprekend een golf zeewater mee. Maar nu hebben onderzoekers ontraadseld hoe het dier voorkomt dat al dat water in zijn longen terechtkomt.
Heb je je ooit afgevraagd hoe het kan dat baleinwalvissen niet verdrinken wanneer ze onderwater hun bek opensperren en een wolk krill naar binnen zuigen? Deze dieren zijn in staat om in minder dan een minuut honderden kilo’s krill naar de maag te transporteren. Je zou echter denken dat als zoveel zeewater onder druk hun bek instroomt, het zo naar achter, de longen in spoelt. Toch heb je waarschijnlijk nog nooit een hoestende en proestende walvis gezien. En onderzoekers denken nu te weten waarom.
Etenstijd
Men vermoedt dat de druk van al het water dat tijdens etenstijd in de keel van baleinwalvissen terechtkomt, immens moet zijn. De vraag is dan ook hoe deze groep dieren – waar onder andere de bultrug en blauwe vinvis onder geschaard kunnen worden – voorkomt dat hun longen plotseling worden overspoeld met zeewater. “We zijn ondertussen goed bekend met de anatomie van tandwalvissen (zoals dolfijnen, bruinvissen, orka’s en potvissen) en hun mechanismen om verdrinking te voorkomen,” vertelt onderzoeker Kelsey Gil in gesprek met Scientias.nl. “Sommige mensen hebben op basis daarvan gesteld dat baleinwalvissen er waarschijnlijk vergelijkbare mechanismen op nahouden. Er bestaan echter enorme verschillen tussen de anatomie van tandwalvissen en baleinwalvissen. En dus is de vraag hoe baleinwalvissen verdrinking of verstikking voorkomen een hele interessante en belangrijke; we hebben er heel wat discussies over gevoerd.”
Studie
Dat hierover nog weinig bekend is, is niet zo vreemd. Bij onderzoek naar de anatomie van walvissen wordt vaak gebruik gemaakt van gestrande en gestorven exemplaren. Dit is echter een strijd tegen de klok. Want de onderzoekers moeten snel werken en hun onderzoek afronden voordat het tij komt. In de huidige studie maakten de onderzoekers gebruik van walvissen die zijn verkregen tijdens een commerciële walvisjacht rond IJsland. “Het is voor ons van groot belang om te begrijpen welke mechanismen en aanpassingen baleinwalvissen in staat stellen om te eten zoals ze doen,” zegt Gil. “Dit kan ons vervolgens ook meer inzicht bieden in hoe ze zo groot zijn geworden. Bovendien is het een beetje een over het hoofd gezien onderwerp. Er is veel onderzoek gedaan naar hoe walvissen prooien vangen, maar niet zozeer naar het slikgedeelte dat daarna plaatsvindt.”
Orale plug
De onderzoekers komen tot een interessante ontdekking. Want baleinwalvissen blijken namelijk over een soort ‘orale plug’ te beschikken; een vlezige bol in hun mond die naar achteren beweegt en zo de bovenste luchtwegen afsluit tijdens het eten. Deze plug voorkomt vervolgens dat water de longen binnendringt. “Het lijkt een beetje op de menselijke huig die onze luchtpijp afsluit wanneer wij voedsel doorslikken,” stelt Gil.
Dat baleinwalvissen over een dergelijke orale plug beschikken, is best opmerkelijk. “We hebben dit beschermende mechanisme bij nog geen enkel ander dier gezien,” zegt Gil. Aan de andere kant is dat ook wel logisch. “De manier waarop baleinwalvissen zich voeden is geen gebruikelijke onder zoogdieren,” legt ze uit. “Dus als baleinwalvissen hun luchtwegen willen beschermen, is er een robuust mechanisme nodig. Overigens is het voor alle dieren met longen heel belangrijk dat ze hun luchtwegen tijdens het eten beschermen. Maar voor in water levende zoogdieren is er nog een extra uitdaging, omdat ze omringd zijn door water.”
De onderzoekers stellen dat mensen over een soortgelijk systeem als baleinwalvissen beschikken om voedsel door te slikken zonder iets in de longen te krijgen. Zo hebben wij het strotklepje en zacht verhemelte. Het betekent dat mensen waarschijnlijk ook onder water zouden kunnen eten. Al zijn wij er vast niet zo bedreven in als baleinwalvissen.
Volgens de onderzoekers verschaft de studie niet alleen nieuw inzicht in de manier waarop baleinwalvissen eten, maar ook in waarom ze zo groot zijn geworden. Want volgens hen speelt de orale plug daar een hele belangrijke rol in. Zo kunnen walvissen met elke hap heel veel prooien vangen. Dit levert vervolgens voldoende energie waardoor ze zo’n enorme omvang wisten te bereiken. Iets dat dus onmogelijk zou zijn geweest zonder de speciale anatomische kenmerken.
Het team is van plan onderzoek naar de keelholte van baleinwalvissen voort te zetten. “Met de vele menselijke invloeden die voedselketens verstoren is het goed om zoveel mogelijk over deze dieren te weten om hen en hun ecosystemen te beschermen,” zegt Gil. Bovendien valt er nog genoeg te ontdekken, bijvoorbeeld of walvissen kunnen hoesten, hikken of boeren. Het liefst zouden de onderzoekers walvissen live zien eten en ademen, al vereist dat wel enige technologische vooruitgang, zoals bijvoorbeeld vernuftige inslikbare camera’s. “Het zou interessant zijn om een kleine camera in de bek van een walvis te gooien terwijl hij eet om te zien wat er gebeurt,” zegt Gil. “Maar dan zouden we er wel voor moeten zorgen dat deze veilig en biologisch afbreekbaar is.”
