De Straat van Messina blijkt bezaaid met zwerfvuil en plastic afval: in sommige delen liggen er meer dan een miljoen (!) voorwerpen per vierkante kilometer.
De Straat van Messina is een zeestraat in Italië die het eiland Sicilië scheidt van het Italiaanse schiereiland. De lengte van de zeestraat is 32 km en de breedte ligt tussen drie en acht kilometer. De zeestraat kent sterke zeestromingen. En daardoor hoopt hier veel afval op. Sterker nog; onderzoekers stuitten hier op de smerigste oceaanbodem die wetenschappers ooit hebben gezien.
Zwerfvuil
In het gebied is opzienbarend veel afval te vinden. Zo komen de onderzoekers tot de alarmerende conclusie dat het gebied de grootste dichtheid van zwerfvuil op zee kent. In sommige delen liggen er zelfs meer dan een miljoen (!) voorwerpen per vierkante kilometer. En hier blijft het hoogstwaarschijnlijk niet bij. Het team voorspelt dat de hoeveelheid afval in de komende drie decennia verder op zal lopen en meer dan drie miljard ton zou kunnen bedragen.
Zeestromingen
In de Straat van Messina liggen de meest uiteenlopende afgedankte spullen verspreid. De meest voorkomende materialen zijn kunststoffen, vistuig, metaal, glas keramiek, textiel en papier. Bepaalde vormen in het onderzeese landschap, het onderzeese reliëf en de aard van de zeebodem bepalen vervolgens de verdeling van het zwerfvuil op de zeebodem. Hoe die spullen eigenlijk in de Straat van Messina terecht zijn gekomen? Dat heeft met name te maken met de ‘dynamiek van de oceaan’ zoals bijvoorbeeld zeestromingen. Deze vergemakkelijken het transport en de verspreiding van het afval over de oceaan en verplaatsen al onze troep van de kust naar afgelegen gebieden en naar duizenden meters diepte.
De eigenschappen van de materialen die in de oceaan worden gedumpt, hebben overigens ook invloed op de manier waarop ze verspreid worden en zich opstapelen op de zeebodem. Naar schatting is 62 procent van het vuil dat zich op de zeebodem ophoopt, gemaakt van plastic. “Plastic is relatief licht en kan zo gemakkelijk over lange afstanden worden vervoerd,” licht onderzoeker Miquel Canals toe. “Aan de andere kant blijven zware voorwerpen – zoals tonnen, kabels of netten – meestal liggen op de plek waar ze gevallen of verstrikt zijn geraakt.”
Plastic afval vormt een grote bedreiging voor al het leven dat zich in de zee ophoudt. Het kan op tal van manieren in de oceaan terechtkomen, bijvoorbeeld omdat wij het laten slingeren. Maar ook doordat sommige producten kleine kunststofdeeltjes bevatten die door te douchen of met regenwater naar het riool stromen en zo in de zee belanden. Veel plastic drijft aan het oceaanoppervlak, of spoelt aan op zelfs de meest afgelegen eilanden. Een ander deel zinkt langzaam naar de bodem. Zo hebben onderzoekers al eerder plastic afval gevonden in de diepste trog op aarde. Ook vallen veel grotere stukken plastic uiteen in microplastics, die vervolgens weer opgegeten kunnen worden door zeedieren (en op die manier ook weer op ons eigen bord belanden). In het afgelopen decennium is de hoeveelheid rondslingerend plastic in de oceanen schrikbarend snel toegenomen. Wereldwijd wordt er ongeveer 6300 miljoen ton plastic geproduceerd. Maar omdat inzamelings- en recyclingfaciliteiten in de meeste landen niet of onvoldoende beschikbaar zijn, komt er naar schatting jaarlijks zo’n 12,7 miljoen ton plastic in de oceanen terecht. En deze al schokkende aantallen zullen in de toekomst alleen maar toenemen. Zonder verdere maatregelen om het probleem in te dammen zal er in de periode tussen 2016 en 2040 zo’n 1,3 miljard ton plastic afval op het land en in de oceaan worden gedumpt.
Zwerfvuil is dan ook de (nieuwe) bedreiging voor de mariene biodiversiteit. Het is al bekend dat bijna 700 mariene soorten – waarvan 17 procent op de rode lijst van bedreigde soorten staat – op verschillende manieren door het alomvattende probleem worden getroffen. Vistuig dat op de zeebodem verstrengeld is geraakt, kan door spookvisserij decennialang ernstige ecologische gevolgen hebben. De langzame afbraak van visnetten – meestal gemaakt van zeer sterke polymeren – verergert de schadelijke effecten van dit soort afval op het mariene ecosysteem.
Inzamelen
Canals benadrukt dat ‘het niveau van afvalverwerking in kustlanden doorslaggevend is’. “Hoe minder inzamelingsdiensten – of hoe gebrekkig – hoe meer afval de oceaan bereikt en dus op de oceaanbodem landt,” zegt hij. “Het is een probleem dat daarom voornamelijk derdewereldlanden treft.” Het verbeteren van de afvalinzamelingsdiensten zou daarom echt zoden aan de dijk zetten. In een eerdere studie berekenden onderzoekers al dat elke extra ton ingezameld plastic afval de vervuiling van de oceaan met 0,18 ton vermindert. Het inzamelen van afval is dus inderdaad de meest effectieve manier om vervuiling te voorkomen. De oplossing ligt daarom in het verbeteren van het afvalbeheer, zodat plastic afval zo efficiënt mogelijk wordt verzameld en het niet meer in de zee terechtkomt.
Middellandse Zee
De bevindingen uit de studie laten zien hoezeer de wateren in en rond de Middellandse Zee vervuild zijn geraakt. “In de Middellandse Zee is zwerfvuil op de zeebodem een ernstig ecologisch probleem,” zegt Canals. “Op sommige plaatsen voor de Catalaanse kust zijn grote opeenhopingen van afval te vinden. Tijdens hevige stormen wordt het afval vervolgens weer terug op het strand gegooid. Sommige stranden lagen letterlijk geplaveid met afval, wat aangeeft in welke mate de oceaanbodem met afval bezaaid ligt.”
En die kennis is heel belangrijk. Door meer te weten te komen over het zwerfafval dat onze zeeën vervuilt, kunnen er namelijk nieuwe regels worden opgesteld en afspraken worden gemaakt om de hoeveelheid afval terug te dringen. De onderzoekers onderstrepen de noodzaak om specifiek beleid te voeren om een dergelijk ernstig milieuprobleem tot een minimum te beperken. “Zwerfvuil op zee heeft ondertussen de meest afgelegen gebieden in de oceaan bereikt,” zegt Canals. “Zelfs de minst (of nooit) bezochte plaatsen door de mensheid die tevens nog niet in kaart zijn gebracht door de wetenschap. Om iets slechts te corrigeren, moeten we eerst de oorzaak ervan aanpakken. En de oorzaak van de opeenhoping van afval langs de kust, op zee en over de hele planeet, is de overmatige productie van afval dat vervolgens in het milieu terechtkomt.” Tijd om daar dus iets aan te doen.
