Dit is de plek op aarde waar je het beste uitzicht op de sterrenhemel hebt

En deze ligt helaas niet om de hoek…

Als astronoom wil je natuurlijk het beste zicht op de sterrenhemel. Momenteel bevinden de best presterende observatoria zich op hooggelegen gebieden langs de evenaar, zoals in Chili en Hawaii. Maar deze observatoria krijgen mogelijk concurrentie. Onderzoekers onthullen namelijk in een nieuwe studie de plek op aarde waar je het beste de sterrenhemel, in al zijn glorie, kunt bewonderen.

Dome A
Volgens de onderzoekers is de prachtige hemel het beste te bewonderen vanaf een locatie die ze ‘Dome A’ hebben genoemd. Deze plek bevindt zich op het Antarctische plateau ruim 4000 meter boven de zeespiegel, gelegen in het midden van Oost-Antarctica zo’n 1200 kilometer landinwaarts. Het team beargumenteert dat dit de perfecte plek zou zijn om een telescoop te bouwen. “Dome A is het hoogste punt op het plateau van Antarctica en de atmosfeer is hier extreem stabiel, veel stabieler dan waar ook op aarde,” vertelt onderzoeker Michael Ashley. “Dit betekent dat sterren veel minder ‘fonkelen’ en de beelden scherper en helderder zullen zijn.”

Kaart van Antarctica met daarop de plaats van Dome A aangestipt. Afbeelding: Xiaoping Pang and Shiyun Wang, Chinese Antarctic Center of Surveying and Mapping

Volgens de onderzoekers leent Dome A zich er bij uitstek voor om sterren vanaf de aarde te bestuderen zonder atmosferische turbulentie. Als je wel eens door een telescoop naar de sterren hebt gekeken, is het je misschien opgevallen dat het sterlicht een beetje wiebelt. Dat komt bijvoorbeeld door wind die over bergen, heuvels en valleien waait en zo wrijving veroorzaakt in de atmosferische grenslaag. “Dit veroorzaakt atmosferische turbulentie,” legt Ashley uit. “Tegen de tijd dat het sterlicht de grond raakt, heeft het zich al verspreid en krijg je wazige beelden.”

Grenslaag
Dit fenomeen speelt echter nauwelijks op Dome A. “Er waait slechts een zeer trage wind die zo glad is dat deze niet veel turbulentie veroorzaakt,” zegt Ashley. Bovendien is de grenslaag hier heel dun. “We hebben de dikte ongeveer tien jaar geleden gemeten en die is gemiddeld 14 meter,” aldus de onderzoeker. “Deze fluctueert wel. Het daalt tot bijna nul, maar kan soms ook de dertig meter aantikken.” Het team ontdekte dat als ze hun telescoop op een platform van zo’n acht meter zouden plaatsen, deze ongeveer een derde van de tijd voorbij de grenslaag steekt.

Voordelen
De onderzoekers betogen dat een telescoop op Dome A een goede keuze zou zijn. “Satellieten zijn bijvoorbeeld veel duurder,” zegt Ashley. “Die zijn wellicht zo’n 10 tot 100 keer zo duur. Bovendien kun je op aardobservaties altijd de nieuwste technologie aan je telescoop toevoegen, terwijl dat lastiger is als een gevaarte in de ruimte zweeft.” Daarnaast is het bouwen van een telescoop op Dome A waarschijnlijk ook goedkoper dan ergens anders op onze planeet. Door de verbeterde resolutie zijn kleinere en zwakkere sterren beter waarneembaar. “In feite betekent dit dat we op Dome A veel betere beelden kunnen vervaardigen,” gaat Ashley verder. “Dus in plaats van een grote telescoop te bouwen op een niet-Antarctische locatie, kun je ook een kleinere bouwen en dezelfde prestaties verkrijgen. Dat maakt het goedkoper.” Ten slotte ligt Dome A ver van de evenaar af, waar het gebied langdurig in duisternis gehuld is. “Een ster in Sydney kun je maximaal acht uur bekijken,” zegt de onderzoeker, “terwijl je ‘s winters op Dome A onafgebroken een ster kunt bestuderen. Voor sommige projecten, zoals het zoeken naar planeten rond andere sterren, betekent dit dat je continu sterren kunt blijven observeren, waardoor je veel makkelijker omcirkelende planeten aan het licht kunt brengen.”

Belangrijk
Dome A zou dus best weleens één van de belangrijkste locaties op aarde kunnen zijn om diep in de kosmos te kijken. “Een telescoop op Dome A kan een vergelijkbare telescoop op elke andere locatie overtreffen,” betoogt onderzoeker Paul Hickson. “De combinatie van grote hoogte, een lage temperatuur, lange periodes van voortdurende duisternis en een uitzonderlijk stabiele atmosfeer maken Dome A een zeer aantrekkelijke plaats voor optische- en infraroodastronomie. Een daar geplaatste telescoop zou scherpere beelden opleveren en daardoor zwakkere hemellichamen kunnen opsporen.”

Uitdagingen
De plek is dus veelbelovend. Maar er zijn ook wat uitdagingen te overbruggen. Zo kan het er behoorlijk koud worden. Omdat Dome A zo hoog ligt, behoort het tot één van de koudst bekende én de meest afgelegen plekken op aarde. Bovendien is het altijd lastig om te bouwen op bevroren grond. Toch stellen de onderzoekers dat de nadelen van een telescoop op Dome A niet opwegen tegen de voordelen.

Als het dus aan de onderzoekers ligt, komt er zo snel mogelijk een observatorium op Dome A. “Dome A is een fantastische locatie voor astronomische waarnemingen,” zegt Ashley. “We moeten er alles aan doen om deel te nemen aan een internationaal project om er een grote telescoop neer te zetten om te profiteren van de omstandigheden.” En wie weet wat voor prachtige ontdekkingen er vanaf dit observatorium in de toekomst zullen worden gedaan.

Bronmateriaal

"Best place on Earth to see stars is at remote site in Antarctica, study shows" - University of New South Wales

Afbeelding bovenaan dit artikel: Geoff Chen

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd