De late stekelnoot wordt vaak als schadelijk onkruid beschouwd. Maar de anti-oxiderende en ontstekingsremmende eigenschappen die het volgens een nieuwe studie heeft, maken het best een nuttig plantje.
In Nederland zul je ‘m niet zo gauw tegenkomen. Maar zodra je iets verder naar het zuiden trekt, kan ie zomaar eens in de berm groeien. We hebben het over de late stekelnoot (Xanthium strumarium), een plant met groene bladeren en stekelige vruchten, die onder andere in Zuid-Europa voorkomt. De late stekelnoot heeft alleen niet zo’n goede naam. Dat komt omdat het een invasieve soort is, die landbouwgronden binnendringt en giftig is voor vee, waaronder paarden, runderen en schapen. Veel boeren zijn het onkruid dan ook liever kwijt dan rijk. Toch blijkt nu dat we beter niet te enthousiast met de snoeischaar in de weer moeten gaan. Want mogelijk zijn onderzoekers hier wel de anti-rimpelcrème van Moeder Natuur op het spoor.
Geneeskrachtige eigenschappen
Dat de late stekelnoot geneeskrachtige eigenschappen heeft, is al langer bekend. De kenmerkende vruchten van de plant worden al eeuwenlang gebruikt in traditionele medicijnen tegen hoofdpijn, een verstopte neus en reuma. “Ook wordt het gebruik ervan bij de behandeling van kanker bestudeerd,” zegt onderzoeker Eunsu Song in gesprek met Scientias.nl. Maar dat de vruchten ook goed zijn voor de huid en deze zelfs verjongt, had nog niemand vermoed. In de nieuwe studie nam Song samen met haar collega’s de vruchten wederom onder de loep. Ze bestudeerden eerst de moleculaire eigenschappen en isoleerden vervolgens bepaalde verbindingen. Daarna voerden ze laboratoriumtests uit met cellen en weefsels die lijken op die van de menselijke huid. En uit de resultaten blijkt dat het onkruid over tot voor kort onbekende, maar hele fijne eigenschappen beschikt.
Eigenschappen
De onderzoekers ontdekten dat het onkruid anti-oxiderende en ontstekingsremmende eigenschappen heeft. De verbindingen in de stekelige vruchten blijken de huid te beschermen tegen schadelijke UVB-straling (dat met name verantwoordelijk is voor het verbranden van de huid). Daarnaast versnelt het de wondgenezing en stimuleert het de productie van collageen (een eiwit dat zorgt voor een elastische en stevige huid).“Kortom, we ontdekten dat de vruchten van de stekelnoot mogelijk de huid beschermt en de productie van collageen verbetert,” zegt Song.
Anti-rimpelcrème van Moeder Natuur
Wie zich met rimpels en anti-rimpelcrèmes bezighoudt, komt de term ‘collageen’ waarschijnlijk bekend voor. Wanneer we ouder worden, neemt de hoeveelheid collageen in onze huid af, waardoor er rimpels verschijnen. Door collageen aan te vullen, kun je er voor zorgen dat je huid minder rimpels vertoont. En daarvoor kun je nu dus ook bij de late stekelnoot terecht. “We ontdekten dat de fytochemicaliën in dit onkruid de huid beschermen en collageen produceren,” legt Song uit. “We onderzoeken momenteel nog de precieze mechanismen. Maar wat dat betreft zou het een aantrekkelijk natuurlijk ingrediënt kunnen zijn voor in crèmes of andere cosmetische producten. Het anti-verouderingseffect kan mogelijk nog versterkt worden wanneer het met andere effectieve verbindingen, zoals hyaluronzuur of retinoïnezuur, wordt gemengd.”
De late stekelnoot is een grove, eenjarige plant die gemiddeld 30 tot 120 centimeter hoog wordt. Het is een zogenaamde ‘kortedagplant’, wat betekent dat ze alleen bloeien als de dagen korter worden. Denk in dit geval aan de late zomer en herfst, meestal van juli tot oktober op het noordelijk halfrond. Ze kunnen ook bloeien in de tropen waar de daglengte constant is.
Wat dat betreft biedt de late stekelnoot uitkomst. Het toevoegen van natuurlijke ingrediënten aan verzorgingsproducten wordt namelijk steeds geliefder. “Dat komt omdat planten al eeuwenlang worden gebruikt,” vertelt Song. “Bovendien weten we dat dit gepaard gaat met minder risico’s. Chemische ingrediënten zijn aantrekkelijk omdat het goedkoop en gemakkelijk te verkrijgen is. Maar die kunnen soms wel bijwerkingen hebben.”
Gevaar
Het gebruik van de vruchten van de late stekelnoot is overigens ook niet helemaal zonder gevaar. Zo waarschuwt Song dat een te hoge dosis schadelijk kan zijn voor de gezondheid. “De planten bestaan gedeeltelijk uit een giftig bestanddeel, namelijk carboxyatractyloside,” legt Song uit. “Dit is een zeer toxische verbinding die de lever kan aantasten.” Verder onderzoek is dan ook nodig om te bepalen hoe het veilig in cosmetische of farmaceutische producten kan worden gebruikt. “Het vinden van de juiste concentratie is daarbij met name erg belangrijk,” onderstreept Song. “Dit is de sleutel tot het commercialiseren van de vrucht in cosmetica.”
Markt
Al met al laten de onderzoekers zien dat dit invasieve onkruid ook blijkbaar goede kanten heeft. Een bijkomend voordeel is bovendien dat het gemakkelijk te vinden is, omdat het overvloedig in bermen, langs sloten en in weilanden en akkers groeit. Wat dat betreft zou het niet heel moeilijk moeten zijn om er een crèmepje van te fabriceren. Het zou dan ook best kunnen dat we het plantje over enkele jaren in verscheidende anti-rimpelcrèmes en andere huidverzorgingsproducten gaan terugzien. Wanneer? We moeten waarschijnlijk niet te ongeduldig zijn. “We zijn nu pas net begonnen met het bestuderen van de moleculaire routes,” zegt Song. “Het kan dus nog wel even duren voordat het op de markt beschikbaar komt.”
In vervolgonderzoek is Song van plan om de precieze biologische mechanismen verder te bestuderen. Ook willen ze experimenten uitvoeren om te onderzoeken hoe de vrucht van de late stekelnoot veilig aan huidverzorgingsproducten kan worden toegevoegd. Want ook bij het nastreven van de eeuwige jeugd moet natuurlijk veiligheid voorop staan. Maar dat we dit tot voor kort ongewenste onkruid mogelijk over enkele jaren in veel badkamers zullen terugzien, is zeker niet ondenkbaar.
