De wereldeconomie ligt op ramkoers met de natuur. Dat staat in een update van een belangrijke theorie, die de economie vergelijkt met een donut.
De donuteconomie is in 2017 bedacht door de Britse econoom Kate Raworth, werkzaam aan Oxford. De donut staat symbool voor de ruimte waarin de mensheid en de samenleving kunnen floreren. Het gat in het midden van de donut vertegenwoordigt het tekort aan sociale basisvoorzieningen die mensen nodig hebben om fijn te kunnen leven. De buitenrand van de donut laat zien waar de grenzen van onze planeet worden overschreden, bijvoorbeeld door klimaatverandering.
Trends zichtbaar
Het bekende boek van Kate Raworth, Doughnut Economics: Seven Ways to Think Like a 21st Century Economist, verscheen in 2017 en werd geprezen om de manier waarop het de complexe samenhang tussen sociale en ecologische problemen in één eenvoudig, begrijpelijk model wist te vatten. Inmiddels wordt het model veelvuldig gebruikt door beleidsmakers en onderzoekers om de sociale en ecologische kant van de economie te analyseren.
Raworth heeft nu samen met onderzoeker Andrew Fanning een update van haar model gepubliceerd in Nature. De oorspronkelijke donut was een momentopname. De nieuwe versie is een vergelijking over twee decennia, waarmee trends in de mondiale sociale en ecologische situatie zichtbaar worden.
De resultaten zijn verontrustend: het wereldwijde bruto binnenlands product (bbp) is meer dan verdubbeld, maar de vooruitgang op sociaal gebied stagneert en de ecologische schade versnelt zelfs. We tasten de ondersteunende systemen van de aarde sneller aan dan we het leven van mensen verbeteren. Volgens het nieuwe overzicht overschrijden we zes van de negen planetaire grenzen. Afzonderlijk onderzoek wijst erop dat ook de grens van de zevende, de verzuring van de oceanen, inmiddels is gepasseerd.
Rijke landen veroorzaken de meeste schade
De data zijn gesplitst per land. Zo wordt duidelijk hoe ongelijk de huidige economie uitpakt. De rijkste 20 procent van de landen, waar 15 procent van de wereldbevolking woont, is verantwoordelijk voor 44 procent van de overschrijding van milieugrenzen, maar kent slechts 2 procent van de sociale tekorten, zoals gebrek aan voedsel, onderwijs of gezondheidszorg. De armste 40 procent van de landen met 43 procent van de bevolking veroorzaakt slechts 4 procent van de ecologische schade, maar kampt met 63 procent van de sociale tekorten.
Hoewel er op sommige sociale terreinen vooruitgang is geboekt, blijven de cijfers zorgwekkend: driekwart van de wereldbevolking ervaart wijdverbreide corruptie en het aantal autoritaire regimes en voedselonzekerheid nemen toe.
Echte vooruitgang
De vernieuwde donut toont overtuigend aan dat de overheersende economische gedachte, dat groei gelijkstaat aan vooruitgang, leidt tot meerdere ecologische crises, zonder dat er voldoende sociale vooruitgang tegenover staat. “Onze analyse laat zien dat de snelle wereldwijde economische groei miljarden mensen nog steeds in ontbering achterlaat, terwijl de aarde voorbij haar veilige grenzen wordt geduwd. De wereld is uit balans. We hebben dringend economieën nodig die zowel menselijk welzijn als de gezondheid van de planeet bevorderen”, reageert Fanning.
En Raworth besluit: “Het volgen van de wereldwijde trend van de donut laat een harde realiteit zien: de fixatie op eindeloze bbp-groei, vooral in de rijkste landen, drijft de wereld juist verder weg van een bloeiende toekomst in plaats van ernaartoe. Het is tijd om ons te richten op economieën die van nature eerlijk zijn. Dat zal het ware kenmerk zijn van vooruitgang in de 21ste eeuw.”
