Op sommige plekken zouden zelfs meer dan een kilometer hoge golven zijn ontstaan.
Zo’n 66 miljoen jaar geleden sloeg een enorme ruimtesteen op aarde in. De inslag leidde tot het uitsterven van tal van planten- en diersoorten, waarvan de dinosaurussen veruit de bekendste slachtoffers zijn.
Tsunami
De afgelopen jaren is er veel onderzoek gedaan naar de inslag en de gevolgen daarvan. Zo gaan onderzoekers er bijvoorbeeld van uit dat de inslag grote hoeveelheden stof in de atmosfeer bracht, waardoor zonlicht werd tegengehouden en de temperaturen wereldwijd sterk daalden. Maar behalve een jarenlange winter kregen de organismen die de inslag in eerste instantie overleefden nog meer voor de kiezen, zo wijst nieuw onderzoek uit. Zo zou de inslag ook een monstertsunami hebben voortgebracht die zelfs duizenden kilometers verderop grote schade aanrichtte.
Model en geologische data
De onderzoekers trekken die conclusie – eerder deze maand gepubliceerd in het blad AGU Advances – onder meer op basis van modellen. Die modellen werden ingezet om het pad en de kracht van de tsunami te achterhalen. Vervolgens gebruikten de onderzoekers geologische gegevens, verzameld op meer dan 100 plaatsen wereldwijd die de tsunami volgens het model heeft aangedaan, om na te gaan of ze sporen van die tsunami konden vinden. En dat lukte, zo vertelt onderzoeker Molly Range. “De tsunami was sterk genoeg om de sedimenten in de oceaan te verstoren of eroderen.” Het resultaat is dat onderzoekers op plekken die de tsunami heeft bezocht door elkaar gehusselde sedimentlagen aantreffen of zelfs complete sedimentlagen missen. “De distributie van de erosie en hiaten in de mariene sedimenten daterend uit het einde van het Krijt, zijn in lijn met de resultaten van ons model,” aldus onderzoeker Molly Range.
Superkrachtige tsunami
Het model en de geologische gegevens schetsen zo samen een vrij eenduidig en angstaanjagend beeld. “Onze simulaties laten zien dat de tsunami zo groot was dat metershoge golven het leeuwendeel van ’s werelds kustlijnen bereikten,” vertelt Range aan Scientias.nl. “Het is dan ook bijna onmogelijk om deze tsunami te vergelijken met moderne tsunami’s.” Maar als we dat dan toch willen proberen, komt eigenlijk zelfs de krachtigste tsunami uit de recente geschiedenis niet eens in de buurt; in vergelijking met de tsunami die in 2004 in de Indische Oceaan ontstond en honderdduizenden levens eiste, was de tsunami die zo’n 66 miljoen jaar geleden ontstond nog eens 30.000 keer krachtiger.
Golven
Zo’n 2,5 minuut nadat de ruimtesteen insloeg zou ejecta – door de inslag weggeslingerd materiaal – als een soort gordijn rond de plaats van inslag hebben gehangen en een muur van water bij de inslag vandaan hebben geduwd. Die muur van water zou heel kort tot wel 4,5 kilometer hoog zijn geweest, maar zijn ingestort toen ook het ejecta weer naar beneden stortte. Het ejecta stortte daarbij deels in het water, waardoor weer nieuwe, zeer chaotische golven ontstonden. “Na tien minuten was al het ejecta gevallen en bleef er op zo’n 220 kilometer van de plaats van inslag een 1,5 kilometer hoge, ringvormige golf over die zich door dieper water bleef verspreiden,” zo schrijven de onderzoekers.
Ongeveer een uur na de inslag had deze golf zich tot buiten de hedendaagse Golf van Mexico verspreid en het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan al bereikt. En zo’n vier uur later was ook de Stille Oceaan door de tsunami beroerd. 24 uur na de inslag hadden de golven de Atlantische en Stille Oceaan al doorkruist en – dus van twee zijden – de Indische Oceaan bereikt. Zo’n 48 uur na de inslag hadden flinke golven bijna alle kustlijnen wereldwijd aangedaan.
Overstromingen
In de Golf van Mexico zouden de golven in open water een hoogte van meer dan 100 meter hebben bereikt. Op het moment dat de golven de kustlijnen langs het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan en het zuidelijke deel van de Stille Oceaan naderden, zouden de golven al flink lager zijn geworden, maar nog wel altijd meer dan 10 meter hoog zijn geweest. Maar doordat de nog altijd hoge golven bij het naderen van de kust door ondieper water bewogen, zouden ze kort voor ze aan land gingen juist weer aanzienlijk hoger zijn geworden. “De meeste kustgebieden zouden in zekere mate overstroomd en geërodeerd zijn,” stellen de onderzoekers.
Regionale verschillen
Hoewel dus sprake was van een wereldwijde tsunami, was de impact die deze op de kustgebieden had overigens niet overal even groot. Zo moeten de kustlijnen langs het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan bijvoorbeeld veel meer te verduren hebben gehad dan de kustlijnen langs het zuidelijke deel van de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee. “Dat deze (laatstgenoemde, red.) gebieden enigszins gespaard werden, heeft alles te maken met de ligging van het land,” legt Range aan Scientias.nl uit. “Landen of continenten vormen een blokkade wanneer de golf door de oceaan reist. Zo zie je bijvoorbeeld dat wanneer de tsunami van de Golf van Mexico vandaan reist, er landbarrières zijn tussen de plaats van inslag en het Mediterrane gebied.”
Vervolgonderzoek
Hoewel onderzoekers in grove lijnen dus wel een beeld hebben van de impact die de tsunami op kustlijnen heeft gehad, is meer onderzoek hard nodig. Zo willen de wetenschappers bijvoorbeeld gaan uitzoeken in hoeverre de tsunami op verschillende plaatsen tot overstromingen leidde. “We zijn daarbij met name geïnteresseerd in hoe ver de tsunami de Western Interior Seaway (een voormalige zeestraat die het huidige Noord-Amerika in tweeën splitste, red.) in wist te reizen.”
Het onderzoek moet uiteindelijk meer inzicht geven in de wijze waarop die enorme inslag 66 miljoen jaar geleden van invloed was op onze planeet en alles wat daarop leefde. “De inslag had veel belangrijke gevolgen die eerder al zijn gedocumenteerd,” vertelt Range. “Grote branden, enorme fluctuaties in temperatuur (zowel heel warm als heel koud), vernietiging en herschikking van overheersende levensvormen op aarde, enzovoort. En de tsunami was een ander, heel belangrijk gevolg.”
