Digitaal uitgepakte mummie blijkt 49(!) kostbare amuletten te herbergen

En veel van die amuletten zijn ook nog eens van goud gemaakt.

Tot die conclusie komen wetenschappers in het blad Frontiers in Medicine. De studie handelt over een 2300 jaar oude mummie die reeds in 1906 werd gevonden, maar sindsdien – onbestudeerd – in de kelder van het Museum der Egyptische Oudheden in Caïro lag. “Sinds de oprichting in 1902 doet de kelder van dit museum dienst als opslagplaats voor ontdekkingen die tijdens opgravingen in Egypte worden gedaan,” zo vertelt archeoloog Sahar Saleem aan Scientias.nl. “De kelder herbergt duizenden objecten en schatten die nog nooit zijn geopend of bestudeerd, waaronder dus deze mummie. Het doel van dit onderzoek was om de mummie veilig – zonder dat deze daarbij beschadigd zou raken – te bestuderen.” En heel misschien zouden de resultaten van deze studie het dan wel rechtvaardigen dat de mummie verhuizen zou. “Van de kelder naar een tentoonstellingsruimte in het museum.” En inmiddels is die verhuizing een feit. Want de mummie bleek in meerdere opzichten zeer bijzonder te zijn, zo is te lezen in het blad Frontiers in Medicine.

Digitaal uitgepakt
Om een beter beeld te krijgen van de mummie die al meer dan een eeuw in de museumkelder lag, deden onderzoekers een beroep op de CT-scanner. Op deze manier konden ze vaststellen wat er onder de windselen schuilging, zonder die windselen daadwerkelijk te hoeven verwijderen – en dus het risico te lopen dat ze de mummie zouden beschadigen.

Een bijzonder moment. Voor het eerst in meer dan 100 jaar tijd wordt de kist waarin de mummie in 1906 werd aangetroffen opengemaakt. Afbeelding: Sahar Saleem (CC BY).

49 amuletten
Eenmaal in de scanner – en dus als het ware ‘digitaal uitgepakt’ – gaf de mummie al spoedig enkele intrigerende geheimen prijs. Zo bleek deze maar liefst 49 amuletten (zie kader, red.) te herbergen. “Met wel 21 verschillende vormen,” aldus Saleem. “En veel van deze amuletten zijn ook nog eens van goud.”

Het was zeker niet ongebruikelijk dat (rijke) Egyptenaren na hun overlijden tezamen met (gouden) amuletten ter ruste werden gelegd. De oude Egyptenaren geloofden namelijk dat ze na hun dood koers zetten naar het hiernamaals. Maar toegang tot dat hiernamaals was niet gegarandeerd; de overledene moest eerst een gevaarlijke reis door de onderwereld én een laatste oordeel doorstaan. Om de kansen van de overledene op een behouden aankomst in het hiernamaals te vergroten, was het daarom gebruikelijk deze (onder meer) allerhande amuletten mee te geven. “Het doel (van die amuletten, red.) was om het lichaam te beschermen en vitaliteit te geven in het hiernamaals,” aldus Saleem. Archeologen kijken dus niet gek op als ze tussen de windselen van Egyptische mummies op amuletten stuiten. Maar 49 stuks is wel heel veel!

Onder de amuletten die de archeologen in de 2300 jaar oude mummie aantroffen, bevinden zich onder meer een gouden tong die in de mond van de overledene was geplaatst en een scarabee – een kevervormig amulet – in de borstholte. En alle amuletten hebben een betekenis en functie. Zo moest de gouden tong de overledene in staat stellen om ook in het hiernamaals te spreken. “En de scarabee moest het hart op de dag des oordeels het zwijgen opleggen, zodat het niet tegen de overledene kon getuigen,” aldus Saleem. En zo waren er dus nog veel meer amuletten, stuk voor stuk gericht op het eeuwige behoud van de overledene.

Tiener
Wie die overledene precies was, blijft in nevelen gehuld. Maar vaststaat dat het om een jongen met een hoge sociaal-economische status gaat die op jonge leeftijd overleed; de onderzoekers schatten – onder meer afgaand op zijn lengte en het feit dat zijn verstandskiezen nog niet waren doorgekomen – dat hij tussen de 14 en 15 jaar oud was.

Wat ook opvalt, is dat de amuletten – waarvan sommigen in het lichaam werden gestopt en andere tussen de windselen eindigden – als het ware drie rijen vormen. De pijl op de afbeelding rechts wijst naar een amulet dat de vorm van twee vingers heeft. Dit amulet moest de incisie – gemaakt om organen uit het lichaam te verwijderen – beschermen en doen helen. “Aangezien deze mummie nog nooit was uitgepakt, hadden we nu de unieke kans om te ontdekken hoe de balsemers de amuletten met hun verschillende vormen rangschikten,” stelt Saleem. Afbeeldingen: SN Saleem, SA Seddik & M el-Halwagy (CC BY).

Sandalen en varens
Naast de amuletten kreeg de jongen ook een paar sandalen mee, zo wijzen de CT-scans uit. “De sandalen waren waarschijnlijk bedoeld om de jongen in staat te stellen uit de kist te stappen.” Daarnaast rustten op het hoofd van de mummie een verguld dodenmasker en werd de mummie omringd door (de resten van) varens. “De oude Egyptenaren waren gefascineerd door planten en bloemen en geloofden dat deze heilige en symbolische effecten hadden.”

En zo geeft de mummie ons een uniek inkijkje in het leven en de overtuigingen van de oude Egyptenaren die zo’n 2300 jaar geleden leefden, stelt Saleem. “Ik had de kans om de mummie in ongewijzigde, oorspronkelijke staat te inspecteren,” stelt Saleem. En dat is van onschatbare waarde gebleken. “Het is verbazingwekkend dat er zoveel amuletten gebruikt werden, dat zoveel van die amuletten van goud zijn en dat ze in drie kolommen geordend zijn (…) We hebben met deze mummie een beter begrip gekregen van het geloof en de grafrituelen van de oude Egyptenaren, maar ook van hun vaardigheden als het gaat om het proces van mummificatie en het creëeren van amuletten, maskers en versieringen.” En ten slotte geeft de mummie ons ook een uniek inkijkje in de wijze waarop de oude Egyptenaren naar hun kinderen en tieners keken. “Blijkbaar waardeerden de oude Egyptenaren kinderen zo sterk dat ze hen met opmerkelijke begrafenisrituelen omgaven om ze zo in staat te stellen op te staan en zich later in het hiernamaals ook weer bij hun ouders te voegen.”

Bronmateriaal

"‘Golden boy’ mummy was protected by 49 precious amulets, CT scans reveal" - Frontiers
Interview met Sahar Saleem
Afbeelding bovenaan dit artikel: SN Saleem, SA Seddik, M el-Halwagy (CC BY)

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd