Diep in de oceanen speelt zich een eigen klimaatcrisis af: steeds meer dieren trekken weg van de evenaar richting de polen. Deze massamigratie heeft zelfs een naam: tropicalisatie, en heeft grote gevolgen voor ecosystemen en biodiversiteit. Het kan zelfs impact hebben op de wereldeconomie.
Die conclusie trekken wetenschappers na analyse van 215 studies over het onderwerp, die in de afgelopen twintig jaar zijn verschenen. Deze migratie van zeeleven naar koelere wateren is een wereldwijde trend, maar komt vooral voor in regio’s met sterke stromingen vanaf de evenaar richting de polen, zoals de Kuroshio-stroom in de westelijke Stille Oceaan, die ertoe heeft geleid dat koralen en vissen van de tropen naar de meer gematigde Japanse wateren verhuisden.
Maar het speelt ook in andere gebieden. Een opmerkelijk voorbeeld zijn de mangroves, die zich steeds verder noordwaarts uitbreiden langs de kust van Florida, nu het in de winter warmer wordt. Deze bomen zijn erg gevoelig voor bevriezing, maar kunnen nu dus overleven op hogere breedtegraden.
Geen garantie op voedsel
Tropicalisatie, het tropischer worden van het klimaat op een plek waardoor soorten wegtrekken, is een heel breed fenomeen. Van koralen en algen tot zeeslakken, reptielen en zelfs zoogdieren, allemaal verhuizen ze van de evenaar richting plaatsen waar het minder warm is. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Wie garandeert immers dat de dieren op andere plekken net zo’n fijn leventje kunnen leiden en bijvoorbeeld voldoende voedsel kunnen vinden? Niet voor niets, trekken niet álle soorten weg. Het gaat vooral om planten en dieren die zich makkelijk verspreiden en die veel verschillende dingen kunnen eten. Zo zijn koraalvissen met een breed dieet beter in staat zich te vestigen in nieuwe gebieden, omdat ze eenvoudig weer geschikt voedsel kunnen vinden.
Meer mangroves
Nu kun je denken: hoe erg is het als dieren en planten zich verplaatsen? Is het niet juist leuk als mangroves bijvoorbeeld ook in noordelijkere gebieden groeien? Het klinkt misschien niet ernstig, maar het kan een heleboel nadelen hebben voor de soort en zelfs voor hele ecosystemen. Stel dat vissen die algen eten een nieuwe plek vinden waar ze weer algen eten. Dan komt er daar ruimte voor meer koralen, wat weer bijdraagt aan verdere tropicalisatie. En als tropische zeeschildpadden bijvoorbeeld verder zuidwaarts trekken langs de Australische westkust, vergroten ze waarschijnlijk door hun consumptie de druk op de nu al kwetsbare zeegrasvelden.
Nieuwe vrienden
Dat geldt niet voor alle dieren. Sommigen passen hun gedrag aan. Neem de tropische damselfish, oftewel het juffertje, die verder van de evenaar vandaan zwemt richting Zuidoost-Australië. Deze vissoort gaat scholen vormen met meer gematigde vissen in plaats van samen te gaan met hun gebruikelijke groep tropische vissen. Deze gedragsverandering leidt er waarschijnlijk toe dat ze langer leven en groter worden.
Meer toerisme, minder vis
Pas sinds kort is er meer bekend over de genetische en evolutionaire gevolgen van tropicalisatie. Zo kan het zijn dat gematigde soorten worden weggedrukt en dat de nieuwe soorten de boel overnemen. Dat kan leiden tot een verlies van unieke genetische diversiteit waardoor de populatie zich in de toekomst mogelijk minder goed kan aanpassen aan veranderingen. Ondertussen zijn sommige gematigde soorten zich ook al weer aan het aanpassen aan de nieuwe tropische buren. Zo zijn de vulkaanzeepokken in de wateren voor de kust van de Mexicaanse staat Baja California al aan het buigen om tropische slakken beter te kunnen afweren.
Of de consequenties van tropicalisatie positief of negatief uitpakken, hangt vooral af van de locatie en de dieren waar het om gaat. Maar duidelijk is wel dat de wijdverspreide verplaatsing van zeeleven nu al impact heeft op de wereldwijde visserij. In delen van de westelijke Stille Oceaan worden al meer tropische vissen gevangen. Maar tropicalisatie leidt ook tot een verlies van commercieel belangrijke gematigde soorten en een toename van het aantal diersoorten dat per ongeluk in visnetten terechtkomt.
Koolstofopslag
Voordelen zijn er echter ook. Want niet alleen is het mooi als er meer mangroves groeien, zij zorgen ook voor meer koolstofopslag, vergeleken met de zoute moerassen die ze vervangen. En de expansie van charismatische tropische soorten, zoals koralen en het kleurrijke zeeleven dat ze herbergen, kan lokale economieën helpen doordat het toerisme toeneemt.
Maar alle gevolgen moeten nog veel beter in kaart worden gebracht, omdat de consequenties weleens veel verder zouden kunnen reiken dan tot nu toe bekend. Want tropicalisatie is een wereldwijd fenomeen dat op dit moment al plaatsvindt. En dat impact kan hebben op vele ecosystemen en economieën.
