Het leven van een zeevogel is niet altijd makkelijk. Je moet in die eindeloze plas water je kostje maar bij elkaar zien te scharrelen. Sommigen hebben daar slimmere manieren voor: ze dwingen anderen hun voedsel weer uit te braken. Maar hoe effectief ook, goed is het niet.
Onder meer fregatvogels, jagers en meeuwen profiteren van de inspanningen van andere zeevogels. Ze achtervolgen en intimideren de dieren, net zo lang tot ze hun prooi laten vallen of uitbraken. Deze piraten onder de zeevogels staan bekend als kleptoparasieten.
Wachten op een uitgeputte vogel
Hun aanpak is bizar brutaal, maar reuze effectief. Ze hangen rond de broedplaatsen van vogels als jan-van-genten en sterns, wachtend op een vermoeide ouder die van zee terugkeert met een volle bek voedsel, meestal vis of inktvis.
Nieuw onderzoek toont echter aan dat de voedseldieven een groot risico nemen met hun gepik. De vogelgriep grijpt namelijk wild om zich heen en de kleptoparasieten verspreiden het virus extra makkelijk. En dat is behoorlijk rampzalig, omdat het al lange tijd niet goed gaat met de zeevogels, die zo’n belangrijke rol spelen in vele ecosystemen. Van de 362 soorten wereldwijd zijn er 155 bijna of kritiek bedreigd volgens de rode lijst van de IUCN, een VN-organisatie.
Vogelgriep
De oorzaken zijn talrijk: muizen en ratten eten de eieren of kuikens van de vogels op de broedeilanden. Veel vogels worden per ongeluk gevangen door vissersschepen en overbevissing zorgt ervoor dat ze steeds minder voedsel kunnen vinden. Maar ook klimaatverandering, verlies van leefgebied en ziektes bedreigen hun voortbestaan. Bijkomend punt is dat zeevogels maar één jong per jaar grootbrengen. Ze doen er jaren over om volwassen te worden. Daardoor kunnen populaties ook niet snel herstellen.
En dan is er dus de vogelgriep. Drie jaar geleden is er een dodelijkere variant ontstaan, die zich over de hele wereld heeft verspreid. Er zijn al zeker 280 miljoen vogels dood gegaan aan de griep en ook zeezoogdieren zoals zeehonden raken besmet waardoor ze kunnen overlijden.
Makkelijkere verspreiding
Deze HPAI H5N1 2.3.4.4b-stam is uitgegroeid tot een pandemie, die zelfs Antarctica heeft bereikt. HPAI staat voor Highly Pathogenic Avian Influenza, wat betekent dat het virus gemakkelijker ernstige ziektes en sterfte kan veroorzaken. We weten dat zeevogels bijzonder kwetsbaar zijn en het nieuwe onderzoek heeft aangetoond dat kleptoparasieten een nog groter risico lopen dan andere zeevogels.
In de zomer van 2022 heeft het virus op het noordelijk halfrond ongeveer de helft van de wereldpopulatie van de grote jager (Stercorarius skua) gedood. Het voedsel pikken van de parasietvogels draagt bij aan de verspreiding van het virus. Als een grote jager een jan-van-gent belaagt en hem voedsel laat uitbraken, krijgt de jager een vismaaltijd bedekt met speeksel. Als de jan-van-gent besmettelijk is, bevat zijn speeksel waarschijnlijk een heleboel virusdeeltjes.
Enorme afstanden
Eenmaal besmet kunnen de piratenvogels de verspreiding versnellen. Jagers, fregatvogels en meeuwen leggen enorme afstanden af en dragen de ziekte over aan hun partners, kuikens en andere zeevogels.
Zo ontstaan er uitbraken van de vogelgriep in nieuwe populaties of op nieuwe plaatsen, honderden of zelfs duizenden kilometers verderop. De onderzoekers hebben hier al aanwijzingen voor gezien in jagerpopulaties op het noordelijk en zuidelijk halfrond, waarbij bruine jagers en grote jagers tot de eerste H5N1-infecties op nieuwe locaties behoorden.
Fregatvogels
Maar ook fregatvogels dragen bij aan de verspreiding van het virus. Ze kunnen tienduizenden kilometers afleggen over de oceanen. Tijdens deze reizen doen ze graag wat eilanden aan, waar ze andere zeevogels tegenkomen en mogelijk besmetten. Zo is er onder fregatvogels en jagers al een massale sterfte geweest door de nieuwe stam van de vogelgriep.
Het virus is bijna overal, maar Australië, Nieuw-Zeeland, Oceanië en delen van Antarctica en de subantarctische gebieden zijn nog gespaard gebleven. De onderzoekers adviseren dan ook om jagers, fregatvogels en meeuwen te monitoren op tekenen van ziekte om zo op tijd gewaarschuwd te zijn en in ieder geval nog een klein deeltje van de wereld te beschermen tegen de vogelgriep.
