In 2015 stuitten onderzoekers in Taiwan op een onderkaak. En nieuw onderzoek bewijst nu dat deze aan een Denisovamens toebehoort. Het onthult dat deze uitgestorven mensensoort op tal van plekken en in zeer uiteenlopende klimaten uit de voeten kon.
Het is 2015. En in Taiwan stuitten onderzoekers op een gefossiliseerde onderkaak die tussen de 190.000 en 10.000 jaar oud lijkt te zijn. Het is een bijzondere vondst; nog niet eerder is in Taiwan zo’n oud fossiel van een mensachtige teruggevonden. Om welke mensachtige het precies gaat, blijft lang onduidelijk; pogingen om DNA aan de onderkaak te onttrekken, lopen op niets uit.
Eiwitten
Maar nu, tien jaar later, denken onderzoekers er dan toch eindelijk uit te zijn. In het blad Science onthullen ze dat de kaak – ook wel aangeduid als Penghu 1 – toebehoort aan een man, behorende tot de Denisovamensen. De onderzoekers baseren die conclusie op een analyse van eiwitten in de onderkaak. “Eiwitten bestaan uit aminozuren, die in een bepaalde volgorde aan elkaar worden gekoppeld,” vertelt onderzoeker Frido Welker aan Scientias.nl. “De volgorde waarin die aminozuren geplaatst worden, wordt bepaald door de DNA-sequentie in onze genen.” Als gevolg daarvan kan de aminozuurvolgorde meer onthullen over de evolutionaire afstamming van een organisme. “Door de kleine stukjes bewaard gebleven eiwit in de Penghu 1-onderkaak te bestuderen, kunnen we die vergelijken met de aminozuurvolgordes van moderne mensen, Neanderthalers en Denisovamensen. Uit deze vergelijking blijkt dat de Penghu 1-onderkaak aminozuurvolgordes heeft die verder alleen aanwezig zijn in Denisovamensen.”
Geen grote verrassing
Dat de onderkaak aan een Denisovamens toebehoort, komt voor Welker niet direct als een verrassing. Een vergelijking van Penghu 1 met een onderkaak van Denisovamensen die eerder op de Tibetaanse hoogvlakte is ontdekt, hintte er al op dat de Penghu 1-kaak ook aan een Denisovamens heeft toebehoord. “In dat opzicht is deze studie vooral een bevestiging dat onderzoek naar oude eiwitten testbare en geloofwaardige hypotheses oplevert en dat onze methoden algemeen toepasbaar zijn wanneer we de menselijke evolutie bestuderen.”
Wel waardevol
Tegelijkertijd blijft het natuurlijk wel bijzonder om mensachtige resten te kunnen identificeren. Zeker als het om resten van Denisovamensen gaat, die tot op heden toch vrij zeldzaam zijn. “We kennen zo weinig fossielen die moleculair als Denisovamensen beschreven zijn!” merkt Welker op. “Naast wat fragmentarische tanden, gevonden in Siberië, hebben we alleen één klein ribfragment en die onderkaak van de Tibetaanse hoogvlakte.” Elke toevoeging aan dat korte rijtje met fossiele Denisovaresten is dan ook van grote waarde voor onderzoekers die deze mensachtigen beter willen leren begrijpen. En ook de Penghu 1-onderkaak kan ons weer iets nieuws over deze enigmatische mensachtigen vertellen, denkt Welker. “We weten nu bijvoorbeeld met zekerheid dat Denisovamensen ook aanwezig waren in warme, vochtige klimaatomstandigheden. Heel anders dan in Siberië of op de Tibetaanse hoogvlakte.” En dat de Denisovamensen zich op zoveel plaatsen en in zoveel verschillende klimaten thuisvoelden, zegt weer iets over hun aanpassingsvermogen. “Dat was groot en gelijkwaardig aan dat van Neanderthalers en moderne mensen.”
De verwachting is dat er de komende jaren nog wel meer resten van Denisovamensen worden teruggevonden. Mochten daar opnieuw onderkaken bij zijn, komt de Penghu 1-onderkaak ongetwijfeld ook weer ter sprake, denkt Welker. “We hebben nu een beter beeld van de vorm van een Denisova-onderkaak en dat maakt het makkelijker om van andere onderkaken te bepalen of ze mogelijkerwijs ook van Denisovamensen zijn. En op basis daarvan kan dan weer een beter beeld gevormd worden waar en tot wanneer de Denisovamensen geleefd hebben. Zo zijn we bijvoorbeeld heel benieuwd tot hoelang geleden de Denisovamensen in oostelijk Azië aanwezig waren en aan welke andere leefomgevingen ze zich succesvol hebben aangepast.”
De eerste resten van de Denisovamensen werden zo’n 15 jaar geleden ontdekt in de Siberiche Denisova-grot. Later volgden nog enkele ontdekkingen in Siberië en op de Tibetaanse hoogvlakte. Genetisch onderzoek heeft verder uitgewezen dat moderne mensen in het oosten van Azië nog altijd wat Denisova-DNA herbergen, wat erop wijst dat hun voorouders zich mengden met Denisovamensen. Maar fysiek bewijs voor de aanwezigheid van Denisovamensen in het oosten van Azië ontbrak. Met de ontdekking van de Denisova-onderkaak in Taiwan is ook daar verandering in gekomen.
